ΥΠΕΡΑΣΠΙΣΗ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ, ΤΗ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΛΟΓΙΚΗΣ: Μικρασιατική Εκστρατεία: Ελληνικά Μέσα και Βαρέα Πυροβόλα

Παρασκευή 22 Μαΐου 2015

Μικρασιατική Εκστρατεία: Ελληνικά Μέσα και Βαρέα Πυροβόλα

Με την ανάρτηση αυτή συνεχίζεται η παρουσίαση των τύπων των πυροβόλων που χρησιμοποίησε ο Ελληνικός Στρατός κατά τη Μικρασιατική Εκστρατεία. Επισημαίνεται ότι οι αναρτήσεις αυτές, όπως καιη αντίστοιχη ενότητα στον ιστόχωρο «Μικρασιατική Εκστρατεία» δεν αφορούν ούτε τη σύνθεση και τη δύναμη του Πυροβολικού που έλαβε μέρος στην Εκστρατεία, ούτε αποτελούν ανάλυση του Πυροβολικού ως Όπλου στην Εκστρατεία. Αυτά θα αποτελέσουν αντικείμενα ιδιαίτερων μελλοντικών αναρτήσεων. Ο σκοπός των αναρτήσεων δεν είναι η τεχνολογική ιστορία, αλλά η καλύτερη κατανόηση των στρατιωτικών μέσων που διέθεταν οι αντίπαλοι, και το πως αυτά επηρέαζαν τη στρατιωτική ισχύ και τις επιχειρήσεις.

Μέσο Ορειβατικό Οβιδοβόλο Skoda 105 χλστ., Υπόδειγμα 1916

Βασικά Χαρακτηριστικά

Πίνακας 1

Πρόκειται για ορειβατικό οβιδοβόλο με ραβδωτή κάνη, υδροπνευματικό σύστημα οπισθοδρόμησης και κλείστρο σφηνώσεως. Το πυροβόλο ήταν λυόμενο και λυόταν σε τρεις φόρτους, καθένας εκ των οποίων προσαρμόζονταν σε άξονα δύο τροχών που συρόταν από ζεύγος ίππων. Ο κιλλίβας μετατρεπόταν ο ίδιος σε αμαξίδιο, και αυτό επιτυγχανόταν με την εφαρμογή ενός άξονα κυλίσεως στους γυγγλίμους που διακρίνονται στο κάτω μέρος του κιλλίβαντος. Το ένα από τα σχηματιζόμενα αμαξίδια είχε βάρος 670 χλγρ. και τα δύο από 750 χλγρ. Το πυροβόλο συρόταν, όμως, και ενιαίο, από 6 ίππους. Ο κιλλίβας ήταν μονοσκελής με διχάλωση που επέτρεπε πολύ μεγάλη ανύψωση, έως 70^ο. Το πυροβόλο διέθετε εξαιρετική ευκινησία, μικρή διασπορά, ενώ η μεγάλη γωνία ανυψώσεως του έδινε καμπύλη τροχιά και δυνατότητα βολής πίσω από προκαλύπτοντες όγκους.

Ιστορικό

Το οβιδοβόλο αυτό αποτέλεσε εξέλιξη και ορειβατική παραλλαγή του βασικού μέσου οβιδοβόλου του Αυστροουγγρικού Στρατού κατά τον Α’ ΠΠ, του πεδινού οβιδοβόλου Μ.14 (Υπόδειγμα 1914), διαμετρήματος 100 χλστ. Η εξέλιξη αποσκοπούσε στο να κάνει το πυροβόλο πιο ελαφρύ και να του προσδώσει μεγαλύτερη γωνία ανυψώσεως που ήταν απαραίτητη στον ορεινό αγώνα. Τόσο το ορειβατικό όσο και το πεδινό πυροβόλο από το οποίο προέρχονταν, κατασκευάστηκαν (σε πιο περιορισμένους αριθμούς) και στο διαμέτρημα των 105 χλστ. (10,5 εκ. κατά την ορολογία της εποχής). Κατά τη διάρκεια του Α’ ΠΠ, ένας αριθμός από σαράντα (40) πυροβόλα παραχωρήθηκαν στον Οθωμανικό Στρατό, με την ονομασία Skoda Gebirgshaubitze Μ.16(T).

Ο μεγαλύτερος αριθμός από αυτά τα πυροβόλα επέζησε του πολέμου και μετά την Ανακωχή του Μούδρου ετέθη υπό τον έλεγχο των στρατευμάτων της Εγκάρδιας Συνεννόησης σε – μάλλον πλημμελώς – φυλασσόμενα στρατόπεδα της Μικράς Ασίας, και αφού τους είχαν αφαιρεθεί τα κλείστρα.

Με την κλιμάκωση των συγκρούσεων στην Μικρά Ασία, ο Ελληνικός Στρατός, όπως και οι κεμαλικές δυνάμεις, έθεσε υπό τον έλεγχό του έναν αριθμό από τα πυροβόλα αυτά από τις συμμαχικές αποθήκες Σμύρνης και Θράκης. H κατασκευή των κλείστρων επετεύχθη με σύντονη εργασία της Εφορείας Υλικού Πολέμου και κυρίως των οπλουργικών εργαστηρίων του Ναυστάθμου του Βασιλικού (τότε) Ναυτικού. Ο αριθμός των πυροβόλων αυτών ανήλθε σε είκοσι τέσσερα (24) που οργανώθηκαν σε 3 Μοίρες Ορειβατικού ΠΒ, των 2 Πυροβολαρχιών εκάστη. Κατά τις επιχειρήσεις του Ιουνίου – Ιουλίου η Α’ Μοίρα συμπληρώθηκε έγκαιρα και έλαβε μέρος στις επιχειρήσεις, η Β’ Μοίρα συγκροτήθηκε στην Αθήνα και έφθασε στο Τουμλού Μπουνάρ την 1/7/1921, η δε Γ’ Μοίρα αποβιβάστηκε στα Μουδανιά στις 3/8/1921.

Δεδομένου ότι δεν έχει κατορθωθεί η εύρεση των ακριβών στοιχείων της παραλλαγής M.16(T) διαμετρήματος 10,5 χλστ. που χρησιμοποίησε η Τουρκία, παρατίθενται τα τεχνικά χαρακτηριστικά του ευρύτερα διαδεδομένου Υποδείγματος Μ.16

Φωτογραφίες

Εικόνα 1: Στοιχείο πυροβόλου κατά την προετοιμασία για βολή.

Εικόνα 2: Πυροβολαρχία ταγμένη

Εικόνα 3: Ομοχειρία πυροβόλου εκπαιδεύεται.

Εικόνα 4: Πυροβόλο Skoda ετοιμάζεται να εκτελέσει βολή.

Εικόνα 5: Ομοχειρία πυροβόλου «ποζάρει» για φωτογράφιση.

Εικόνα 6: Το προηγούμενο πυροβόλο χωρίς το... ποζάρισμα.

Εικόνα 6: Ολοκληρη η πυροβολαρχία, ταγμένη σε επετειακή περίσταση. Διακρίνεται το «Βασιλεύ Κωνσταντίνε ζήθι»

Εικόνα 7: Στοιχείο κατά τη στιγμή της πυροδότησης

Εικόνα 8: Πυροβολαρχία Skoda ταγμένη για βολή

Εικόνα 9: Πυροβολαρχία εκτελεί βολή

Εικόνα 10: Πυροβολαρχία σε τάξη για βολή.

Βαρύ Τοπομαχικό Πυροβόλο De Bange 120 χλστ. «Μακρό», Υπόδειγμα 1878

Πίνακας 2

Βασικά Χαρακτηριστικά

Πρόκειται για βαρύ «τοπομαχικό» και «βραδυβόλο» πυροβόλο με ραβδωτή κάνη, χωρίς σύστημα οπισθοδρόμησης και κοχλιωτό κλείστρο τύπου «Ντε Μπανζ». Ο όρος «τοπομαχικό» εννοεί ότι η ευκινησία του πυροβόλου ήταν πολύ περιορισμένη, καθώς για τη μετακίνησή του απαιτούνταν η λύση του και η πρόσδεσή του σε ειδική διάταξη που του προσέθετε δύο ακόμη τροχούς και επέτρεπε την έλξη του – ένα σύστημα σχεδόν «ναπολεόντειας» τεχνολογία (και εμφάνισης). Ο όρος «βραδυβόλο» αναφέρεται στο γεγονός ότι λόγω έλλειψης επανατακτικού μηχανισμού, το πυροβόλο χρειαζόταν ανάταξη μετά από κάθε βολή, γεγονός που του επέτρεπε πολύ αργό ρυθμό βολής (πρακτικά μία βολή ανά λεπτό).

Αν και το πυροβόλο δε διέθετε το ίδιο επανατακτικό μηχανισμό, χρησιμοποιούσε ωστόσο δύο διατάξεις οι οποίες του παρείχαν κάποια επαναφορά. Η μία διάταξη ήταν μια ειδική ξύλινη κλίνη η οποία πακτωνόταν στο έδαφος. Μια υδραυλική διάταξη οπισθοδρόμησης συνέδεε τον κιλλίβαντα με την κλίνη (βλ. εικ. 4). Ο μηχανισμός αυτός, σε συνδυασμό με τάκους πίσω από τους τροχούς, επανέφερε το πυροβόλο στην αρχική του θέση (αντί, απλώς, την κάνη, όπως στα πυροβόλα με σύστημα οπισθοδρόμησης), τουλάχιστον κατά προσέγγιση. Το πρόβλημα με τη διάταξη της κλίνης ήταν πως λόγω βάρους ήταν δύσκολη στη μεταφορά ενώ απαιτούσε μεγάλο χρόνο τάξης (5-6 ώρες κατά τη διεθνή βιβλιογραφία, πάνω από 10 ώρες σύμφωνα με τη ΔΙΣ). Εναλλακτικά χρησιμοποιούνταν διάταξη που βασιζόταν στην τοποθέτηση «ερπυστριών» («ceintures de roues» ή «ζώνες τροχών» στον γαλλικό στρατό) στους δύο τροχούς του πυροβόλου, πάλι σε συνδυασμό με τάκους πίσω από τους τροχούς, διάταξη που εκτός από κάποια επαναφορά, εξασφάλιζε και βελτίωση της ευκινησίας σε μικρές αποστάσεις (βλ. εικ. 5).

Το πυροβόλο συρόταν είτε από έξι κτήνη ζεύξεως (στη Στρατιά Μικράς Ασίας ήταν συχνά βόδια) είτε από φορτηγό αυτοκίνητο.

Το πυροβόλο μπορούσε να βάλει τόσο εκρηκτικά όσο και βολιδοφόρα βλήματα μεγάλης ισχύος, βάρους, ανάλογα με τον τύπο, μεταξύ 18,3 και 20,35 χλγρ. σε απόσταση περίπου εννέα (9) χλμ., με μέγιστο βεληνεκές κατά την Μικρασιατική Εκστρατεία τα δέκα (10) χλμ. Τα βαλλιστικά χαρακτηριστικά του όπλου ήταν εξαιρετικά.

Ιστορικό

Το πυροβόλο Ντε Μπανζ των 120 χλστ. αποτέλεσε μέρος την πρώτη γενιάς γαλλικών πυροβόλων μετά τον γαλλογερμανικό πόλεμο του 1870, και μέρος της πρώτης γενιάς οπισθογεμών πυροβόλων που επετύγχαναν πλήρη σφράγιση του ουραίου κατά τη βολή, χάρις στο κλείστρο σχεδίασης του γάλλου συνταγματάρχη του πυροβολικού Καρόλου Ντε Μπανζ.

Παρά την ηλικία τους και τα εμφανή μειονεκτήματά τους, δηλαδή την έλλειψη ευκινησίας, τον μικρό ρυθμό βολής και τον μεγάλο χρόνο τάξεως, αξίζει να σημειωθεί ότι ακόμη και ο γαλλικός στρατός τα χρησιμοποίησε εκτενώς κατά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, και μόνον το 1917 αποσύρθηκαν από την ενεργό δράση, αφού είχε καταστεί πλέον δυνατή η αντικατάστασή τους με άλλα νεώτερα. Ο λόγος της μακράς υπηρεσίας τους στον γαλλικό στρατό οφείλεται λιγότερο στα πολύ καλά βαλλιστικά χαρακτηριστικά τους και περισσότερο στις αντιλήψεις του γαλλικού στρατού σχετικά με το βαρύ πυροβολικό, αντιλήψεις που φαίνεται να επηρέασαν και την ελληνική στρατιωτική σκέψη της εποχής. (Περισσότερα σχετικά με το θέμα σε ειδική ανάρτηση σχετικά με το Πυροβολικό στη Μικρασιατική Εκστρατεία).

Αξίζει να σημειωθεί ότι παρά την αναφορά της ΔΙΣ στο σύστημα ανατάξεως με τη χρήση της ειδικής κλίνης (που απαιτούσε σχεδόν δέκα ώρες για την τάξη του πυροβόλου), σχεδόν το σύνολο των φωτογραφιών από τη Μικρασιατική Εκστρατεία δείχνουν τη χρήση του συστήματος «επανάταξης» με ερπύστριες και τάκους.

Κατά τη Μικρασιατική Εκστρατεία εξόπλισε το Σύνταγμα Πυροβολικού της Στρατιάς Μικράς Ασίας.

Φωτογραφίες

Εικόνα 11: Η πίσω και δεξιά όψη του πυροβόλου σε σχέδιο

Εικόνα 12: Πλάγια όψη του πυροβόλου

Εικόνα 13: Η διάταξη μεταφοράς του πυροβόλου. Το πυροβόλο έχει προσαρμοστεί σε έναν ακόμη δίτροχο άξονα, ενώ έχει «χαμηλώσει» επί της ακτηρίδας προκειμένου να μεταφέρεται πιο εύκολα.

Εικόνα 14: Η διάταξη κλίνης για την επαναφορά του πυροβόλου. Διακρίνεται ο μηχανισμός που συνδέει ελαστικά την ακτηρίδα με σταθερό σημείο της κλίνης, καθώς και ο μεταλλικός οδηγός στον οποίον είναι στερεωμένη η άκρη της ακτηρίδας

Εικόνα 15: Ο δεύτερος μηχανισμός επαναφοράς του πυροβόλου, οι «ζώνες των τροχών» (ceintures de roues), σε συνδυασμό με σφήνες βαρύ μεταλλικό οδηγό για την ακτηρίδα.

Εικόνα 16: Πυροβόλο De Bange σε βολή, κάπου στη Μικρά Ασία. Διακρίνεται το σύστημα επανάταξης με «ερπύστριες».

Εικόνα 17: Πυροβόλο De Bange σε προετοιμασμένο πυροβολείο

Εικόνα 18: Πυροβολαρχία De Bange ταγμένη για βολή προ του Ντεπέρ, τον Οκτώβριο του 1921

Εικόνα 19: Πυροβόλο De Bange τη στιγμή της πυροδότησης

Εικόνα 20: Πυροβόλο De Bange ταγμένο εντός του χωριού Αικεντζή βάλει κατά του Ακτσάλ Νταγ

Εικόνα 11: Πυροβολαρχία Ντε Μπανζ κατά την εκτέλεση βολής

Εικόνα 12: Πυροβολαρχία συρόμενη από φορτηγά αυτοκίνητα προωθείται προς Κιουτάχεια

Εικόνα 22: Πυροβολαρχία συρόμενη από φορτηγά αυτοκίνητα προωθείται προς Κιουτάχεια

Εικόνα 13: Πυροβολαρχία ρυμουλκούμενη από φορτηγά αυτοκίνητα, στο Εσκί Σεχίρ, το 1921

Εικόνα 23: Πυροβολαρχία ρυμουλκούμενη από φορτηγά αυτοκίνητα, στο Εσκί Σεχίρ, το 1921

Εικόνα 24: Πυροβόλο Ντε Μπανζ, βοήλατο

Εικόνα 25: Πυροβολαρχία Ντε Μπανζ σε στάση

Βαρύ Οβιδοβόλο Armstrong 152 χλστ. («Έξι δακτύλων»), Υπόδειγμα 1895

Βασικά Χαρακτηριστικά

Πρόκειται για βαρύ «τοπομαχικό» και «βραδυβόλο» οβιδοβόλο με ραβδωτή κάνη, με σύστημα οπισθοδρόμησης που αποτελούσε συνδυασμό υδροπνευματικού συστήματος με επανατακτικά ελατήρια και κοχλιωτό κλείστρο. Ο όρος «τοπομαχικό» εννοεί ότι η ευκινησία του πυροβόλου ήταν περιορισμένη, καθώς το πυροβόλο είχε σχεδιαστεί για στατικά καθήκοντα. Έτσι, για την τάξη του προβλεπόταν τοποθέτησή του επί ειδικής κλίνης. Στην πράξη, όπως δείχνουν οι φωτογραφίες, χρησικμοποιούνταν μόνον τάκοι για την ανάσχεση της οπισθοδρόμησης. Ο όρος «βραδυβόλο» αναφέρεται στο γεγονός ότι λόγω ανεπαρκούς επανατακτικού μηχανισμού, το πυροβόλο χρειαζόταν ανάταξη μετά από κάθε βολή, γεγονός που του επέτρεπε πολύ αργό ρυθμό βολής (πρακτικά μία βολή ανά λεπτό).

Επί πλέον των ανωτέρω, το οβιδοβόλο είχε και ένα επιπλέον μειονέκτημα: ενώ ως κατηγορία πυροβόλων, τα οβιδοβόλα θυσίαζαν μήκος κάνης (και άρα βεληνεκές) προκειμένου να επιτύχουν μεγάλη ανύψωση (και άρα δυνατότητα βολής πίσω από προκαλύπτοντες όγκους), το συγκεκριμένο οβιδοβόλο είχε μικρή γωνία ανύψωσης όταν φερόταν στον κιλλίβαντα (+35^ο), κι αυτό γιατί ο αρχικός σχεδιασμός του προέβλεπε την αφαίρεσή του από τον κιλλίβαντα και την τάξη του επί ειδικής κλίνης προκειμένου να εκτελέσει βολές. Στην περίπτωση αυτή, η ανύψωση της κάνης έφτανε τις +70^ο, όμως η διάταξη αυτή είχε αποδειχθεί επιχειρησιακά προβληματικός και δε χρησιμοποιήθηκε ποτέ κατά τον 20 αιώνα. Έτσι, το οβιδοβόλο δεν είχε τα πλεονεκτήματα της μακράς κάνης, χωρίς όμως να έχει και τα πλεονεκτήματα της βραχείας κάνης.

Το πυροβόλο μπορούσε να βάλει τόσο εκρηκτικά όσο και βολιδοφόρα βλήματα μεγάλης ισχύος. Τα δύο βασικά βλήματα ήταν το «βαρύ» εκρηκτικό (120 λιβρών, δηλ. 53,75 χλγρ.) με μέγιστο βεληνεκές τα 4.755 μ. και τα «ελαφρά» (100 λιβρών, δηλ. 45,36 χλγρ., τόσο εκρηκτικά όσο και βολιδοφόρα), με αναφερόμενο μέγιστο βεληνεκές τα 6.400 μ. Για τους δύο τελευταίους τύπους δε δίνεται διαφορετικό βεληνεκές, παρ’ όλο που είναι απίθανο να ήταν βαλλιστικά πανομοιότυποι, αν και προφανώς δε διέφεραν κατά πολύ. Ως μέγιστο βεληνεκές κατά την Μικρασιατική Εκστρατεία αναφέρονται τα 5.500 μ.

Ιστορικό

Το πυροβόλο Άρμστρονγκ των «έξι δακτυλίων» (δηλαδή έξι ιντσών, ή 152 χλστ) αποτελούσε εξοπλισμό του Βρετανικού Στρατού του τέλους του 19^ου, θεωρούμενος ήδη πριν από την έναρξη του Α’ ΠΠ ξεπερασμένος. Είχε χρησιμοποιηθεί από τους Βρετανούς κατά τον 2^ο Πόλεμο των Μπόερς, όπου είχαν καταδειχθεί τα μεγάλα προβλήματά του και η ακαταλληλότητά του για τις επιχειρήσεις της εποχής. Κατά τη διάρκεια του Α’ ΠΠ το πυροβόλο, που είχε παραχθεί σε 120 μονάδες, χρησιμοποιήθηκε από τον Βρετανικό Στρατό κυρίως εκτός Δυτικής Ευρώπης – χαρακτηριστική είναι η παρουσία του στην επιχείρησης της Καλλιπόλεως. Στον Βρετανικό Στρατό αντικαταστάθηκαν μεσούντος του Α’ ΠΠ.

Στην Ελλάδα παραδόθηκαν 40 πυροβόλα από τον Βρετανικό Στρατό κατά τα τέλη του 1917, προκειμένου να ενισχυθεί με βαρύ πυροβολικό το Σώμα Στρατού Εθνικής Αμύνης. Με τα πυροβόλα αυτά δημιουργήθηκε το Σύνταγμα Οβιδοβόλων, των 36 σωλήνων. Το Σύνταγμα αυτό έδρασε και κατά τη διάρκεια της Μικρασιατικής Εκστρατείας ως Πυροβολικό Στρατιάς – μαζί με τα Ντε Μπανζ.