Οι «πατέρες» των σύγχρονων Χριστουγέννων

 

Οι άνθρωποι που καθόρισαν τη σημερινή μορφή της λαμπρής γιορτής!

Είναι αλήθεια ότι μια από τις μεγαλύτερες γιορτές της χριστιανοσύνης ήταν ιστορικά τελείως διαφορετική από ό,τι σήμερα.

Κι έτσι μπορεί πλέον τα χριστουγεννιάτικα κλισέ να φαντάζουν αλήθειες οικουμενικές με βαθιές ρίζες στην παράδοση, η πραγματικότητα όμως μόνο έτσι δεν είναι.

Γιατί στην ουσία μιλάμε για ραγδαίες εξελίξεις στη μορφή των χριστουγεννιάτικων εικόνων, κάτι που χρειάστηκε πολλή δουλειά και άλλη τόση καλώς εννοούμενη προπαγάνδα!

Και ήταν ακριβώς η δημιουργικότητα των χριστουγεννιάτικων αυτών «πατέρων» που έκαναν μια πληθώρα από εικόνες και χαρακτήρες βασικό συνοδευτικό της γιορτής και πλέον κανείς μας δεν μπορεί να σκεφτεί τα Χριστούγεννα χωρίς τον καλοκάγαθο γενειοφόρο με τα κόκκινα ή τον Ρούντολφ το ελαφάκι.

Κι ενώ κάποιοι από δαύτους είναι ιδιαιτέρως γνωστοί, άλλοι πάλι έχουν καταλήξει στις υποσημειώσεις της Ιστορίας, καθώς το χριστουγεννιάτικο έργο τους έμελλε να τους επισκιάσει άρδην!

Σε αυτούς λοιπόν χρωστάμε τη σύγχρονη μυθολογία των Χριστουγέννων και καλό είναι να τους μνημονεύσουμε μέρα που είναι…

Norman Rockwell: Ο Άγιος Βασίλης πριν την Coca Cola

Χριστουγεννιάτικες φιγούρες όπως αυτή του Άγιου Βασίλη παραέχουν πολλές εκδοχές και παραστατικές μεταφράσεις για να λογιστούν στατικές στον χρόνο. Και βέβαια εξελίχθηκαν ιστορικά με τέτοιον τρόπο που τίποτα δεν έμεινε ίδιο. Καθοριστική πάντως για τη σημερινή του μορφή ήταν η συνεισφορά του Norman Rockwell, οι εικονογραφικές περιπέτειες του οποίου με τον Santa στην εφημερίδα «Saturday Evening Post» έγιναν γρήγορα παγκόσμια σταθερά! Οι εικόνες που φιλοτεχνούσε ο Rockwell άρχισαν να εμφανίζονται στο εξώφυλλο της εφημερίδας από τη δεκαετία του 1920, έχοντας πολλά κοινά με τη σημερινή του μορφή. Ακόμα καθοριστικότερο ήταν ίσως το γεγονός ότι η χριστουγεννιάτικη απαθανάτιση του Άγιου Βασίλη θα επηρέαζε καθοριστικά όχι μόνο την τότε εποχή, αλλά κυρίως μια ολόκληρη γενιά αναπαραστάσεων του Santa Claus. Τίποτα δεν θα ήταν ίδιο στον άγιο μετά τη δουλειά του Rockwell! Η εκτεταμένη χρήση των χριστουγεννιάτικων μορφών του εικονογράφου στις ΗΠΑ είναι που γέννησε τη σημερινή μορφή του Άγιου Βασίλη, μια εικόνα που δανείστηκε στη δεκαετία του 1930 η Coca Cola για τις χριστουγεννιάτικες διαφημίσεις της και έγινε πια κοινός τόπος. Κι αν η συνεισφορά της Coca Cola στην απήχηση της χαρακτηριστικής σήμερα εικόνας του Άγιου Βασίλη είναι αναντίρρητη, δεν μπορούμε φυσικά να της αποδώσουμε τα πρωτεία της γέννησης του σύγχρονου αγίου, καθώς «πατέρας» εδώ ήταν αναμφίβολα ο Rockwell…

Tadahito Mochinaga: Ο απίθανος Ρούντολφ το ελαφάκι

Ο πιονέρος του stop motion animation έγινε αστέρι τόσο στην Κίνα όσο και την Ιαπωνία, αν και για το θέμα που συζητάμε θα ήταν η δουλειά του για λογαριασμό της φίρμας Rankin/Bass (των Arthur Rankin και Jules Bass) που θα γεννούσε άλλο ένα αχτύπητο χριστουγεννιάτικο συνοδευτικό. Μιλάμε φυσικά για τον Ρούντολφ το ελαφάκι! Κι αυτό γιατί το animation των διαφημιστικών της Rankin/Bass στη δεκαετία του 1960 (που καθιέρωσε την εικόνα του Ρούντολφ στην Αμερική αρχικά και αργότερα στην οικουμένη) γινόταν σε ασιατικά στούντιο και ήταν ακριβώς ο δαιμόνιος καρτουνίστας που του έδωσε τη χαρακτηριστική του μορφή. Ο Mochinaga επηρέασε με την καινοτόμα πένα του πολλά από τα σπέσιαλ της Rankin/Bass και έδωσε κι αυτός το κατιτίς του στη σημερινή μορφή των Χριστουγέννων…

Francis Pharcellus Church: Υπάρχει πράγματι ο Άγιος Βασίλης;

Αν κάθε παιδί πιστεύει στα Χριστούγεννα, πρέπει να ευχαριστεί γι’ αυτό τόσο τους γονείς του όσο και τον δαιμόνιο αμερικανό εκδότη! Κι αυτό γιατί όταν η 8χρονη Virginia O’Hanlon ρώτησε το 1897 με επιστολή της την εφημερίδα «New York Sun» αν υπήρχε πράγματι ο Άγιος Βασίλης, ήταν ο εκδότης Francis Church που της απάντησε με τρόπο που δεν χωρούσε αμφιβολία. Η μνημειώδης απάντησή του μέσα από τις στήλες της εφημερίδας «Ναι, Virginia, υπάρχει ο Άγιος Βασίλης» (δημοσιεύτηκε στις 21 Σεπτεμβρίου) έμελλε να γίνει ένα από τα πλέον πολυπαιγμένα editorial όλων των εποχών και να αφήσει το δικό του στίγμα στη χριστουγεννιάτικη επικράτεια! Παρά το γεγονός ότι δεν διευκρίνισε ποτέ αν ο Santa ήταν όντως υπαρκτό πρόσωπο που χαρίζει δώρα κάθε χρόνο στα παιδιά, απηύθυνε την ανοιχτή ερώτηση στους αναγνώστες (και τη Virginia φυσικά) αν θα μπορούσαν ποτέ να φανταστούν έναν κόσμο χωρίς τον Άγιο Βασίλη και τη μυθολογία των Χριστουγέννων, έναν κόσμο χωρίς φαντασία και καλοσύνη δηλαδή. Και κάτι ακόμα: το «Ναι, Virginia, υπάρχει ο Άγιος Βασίλης» έδωσε στους γονείς έναν κομψό τρόπο να συντηρούν την παιδική αθωότητα χωρίς να καταστρέφουν τη χριστουγεννιάτικη μαγεία από την ντελικάτη αυτή ερώτηση. Ο εκδότης μάλιστα δεν υπέγραψε ποτέ την εμβληματική απάντησή του στο κορίτσι, καθώς ήξερε προφανώς ότι το θέμα δεν αφορούσε αυτόν, αλλά ήταν κάτι σαφώς μεγαλύτερο και σπουδαιότερο…

Theodore «Dr. Seuss» Geisel: Το οικουμενικό πρόσωπο των Χριστουγέννων

Όταν ο Dr. Seuss δημοσίευσε στα 1957 το βιβλίο του «How The Grinch Stole Christmas» δεν θα μπορούσε φυσικά να διανοηθεί τον αντίκτυπο που θα είχε το πόνημά του στα Χριστούγεννα. Έπρεπε βέβαια οι κατοπινές γενιές των παιδιών να περιμένουν μέχρι το 1966, όταν ο «πολύς» Chuck Jones το έκανε κινούμενα σχέδια (με αφηγητή όχι άλλον από τον Boris Karloff του «Frankenstein»!), για να μεγαλώνουν πλέον μαζί του! Φαινομενικά, ο Grinch ήταν κατά της εμπορευματοποίησης των Χριστουγέννων, είχε καταλάβει ωστόσο την ίδια την ψυχή μιας γιορτής που έμελλε να γίνει οικουμενική. Κι αυτό γιατί ο χαρακτήρας δεν προκρίνει κάποια συγκεκριμένη θρησκεία για τη γιορτή, ισχυριζόμενος ότι τα Χριστούγεννα έχουν αποκτήσει πια μια δική τους ζωή που υπερβαίνει τα χριστιανικά όρια και τις συγκεκριμένες πεποιθήσεις. Και με αυτόν ακριβώς τον τρόπο μπορούν τα Χριστούγεννα να βγάζουν τον καλύτερο εαυτό της ανθρωπότητας, πέρα και πάνω από θρησκείες, δόγματα και πίστεις δηλαδή. Είναι μια οικουμενική γιορτή χαράς και αγάπης, αυτό ήταν το μάθημα του Dr. Seuss που έμελλε να αποδειχθεί αδιανόητα αληθινό…

Robert L. May: Ο κοκκινομύτης τάρανδος που θα γινόταν χριστουγεννιάτικο σύμβολο

Ο May εργαζόταν ως κειμενογράφος στο πολυκατάστημα Montgomery Ward στα τέλη της δεκαετίας του 1930 όταν του ανατέθηκε μια ομολογουμένως περίεργη δουλειά από τα αφεντικά του: το εμπορικό κέντρο ήθελε να δωρίσει στους πελάτες του ένα χριστουγεννιάτικο λεύκωμα και ήταν δουλειά του May να γράψει ένα. Η κόρη του κειμενογράφου, η μικρή Barbara, είχε ξετρελαθεί την ίδια εποχή με ένα ελαφάκι στον ζωολογικό κήπο του Σικάγου και ήταν ακριβώς η αγάπη της για το ζωντανό που ώθησε τον May να γράψει για τους αφανείς ήρωες του αγιοβασιλιάτικου έλκηθρου. Έπειτα από πολλές αλλαγές και περιπέτειες, και σκίτσα φυσικά από τη δική του παιδική ηλικία, η ιστορία του Ρούντολφ του Κοκκινομύτη Τάρανδου είχε γεννηθεί! Η χριστουγεννιάτικη ιστορία του 1939 έμελλε να έχει πρωτοφανή επιτυχία και το σκίτσο του May με τον τάρανδο (ελαφάκι για μας) έγινε πια απαραίτητο συνοδευτικό των Χριστουγέννων, πριν περάσει στην αθανασία μέσα από τραγούδια, τηλεοπτικές σειρές και δικές του ταινίες…

Haddon Sundblom: Ο Άγιος Βασίλης της Coca Cola!

Αν ο Norman Rockwell ήταν όπως είπαμε ο «πατέρας» του σύγχρονου Άγιου Βασίλη, ο Sundblom ήταν αναμφίβολα ο καλός θείος που θα τον απογείωνε στην παγκόσμια δόξα. Ο περίφημος εικονογράφος και αστέρι πρώτου μεγέθους στον τομέα του, αφού σκάρωσε ακόμα και τολμηρό υλικό για το «Playboy», προσλήφθηκε κάποια στιγμή από την Coca Cola με σκοπό να φιλοτεχνήσει τη χριστουγεννιάτικη καμπάνια της φίρμας. Είμαστε στη δεκαετία του 1930 και ο Sundblom έπρεπε να λανσάρει τον Άγιο Βασίλη της Coca Cola, τον γλυκό χοντρομπαλά με τη λευκή γενειάδα που θα γινόταν πια η παγκόσμια εικόνα του, η χαρακτηριστική μορφή δηλαδή των Χριστουγέννων κάθε μελλοντικής γενιάς! Η απήχηση του Santa του Sundblom είχε σαφώς να κάνει με την επιλογή του εικονογράφου να χρησιμοποιήσει πραγματικούς ανθρώπους για να δώσει στον χαρακτήρα του το χαρακτηριστικό παππουδίστικο πρόσωπό του. Ο Sundblom βάσισε αρχικά τον Άγιο Βασίλη της Coca Cola στον φίλο του Lou Prentiss, έναν συνταξιούχο πια πωλητή, πριν χρησιμοποιήσει τελικά τη δική του εικόνα για το σκάρωμα του αγίου, πατώντας πάντα πάνω στα σχέδια του Rockwell. Κι αν ο Sundblom δεν ήταν ο πρώτος εικονογράφος που αποπειράθηκε να φτιάξει τον εμβληματικό Coca Cola Santa, θα ήταν στα σίγουρα ο τελευταίος, καθώς πια όλες οι κατοπινές καμπάνιες βασιζόταν στο δικό του έργο…

Gene Autry: Χαρακτηριστικές χριστουγεννιάτικες μελωδίες

Την ώρα που πολλοί μουσικοί θα ήθελαν στο ρεπερτόριό τους ένα κλασικό τραγούδι να τραγουδιέται κάθε χρόνο, η τιμή ανήκει αναμφίβολα στον τραγουδιστή, ηθοποιό και καουμπόι Gene Autry, ο οποίος έχει στη μουσική του φαρέτρα όχι ένα αλλά δύο αχτύπητα χριστουγεννιάτικα άσματα! Πλάι στο δημοφιλέστατο στον αγγλόφωνο κόσμο «Here Comes Santa Claus», ο Autry τραγούδησε και το «Rudolph The Red Nosed Reindeer», γεννώντας έτσι κλασικότατες πια χριστουγεννιάτικες μελωδίες. Κι αν αυτά δεν φτάνουν, ο καουμπόι τραγουδιστής ήταν και η αυθεντική φωνή του Frosty του Χιονάνθρωπου!

Κάρολος Ντίκενς: Η χριστουγεννιάτικη ιστορία που αναθέρμανε τα Χριστούγεννα

Ποιος δεν ξέρει την κλασική πια «Χριστουγεννιάτικη Ιστορία» του Καρόλου Ντίκενς, τον μεγαλύτερο χριστουγεννιάτικο μύθο της σύγχρονης λογοτεχνίας; Το διήγημα του Ντίκενς του 1843, με αρχικό τίτλο «Χριστουγεννιάτικα Κάλαντα» (A Christmas Carol), χάρισε στην ανθρωπότητα χαρακτήρες όπως ο σπαγκοραμμένος Εμπενέζερ Σκρουτζ που απεχθάνεται τα Χριστούγεννα, και πλέον κανείς δεν μπορεί να φανταστεί τη γιορτή χωρίς να δει κάπου την εμβληματική ιστορία. Πριν από τη δουλειά μάλιστα του Ντίκενς, τα Χριστούγεννα ήταν απλώς θρησκευτική γιορτή, ενώ κατόπιν έγινε οικογενειακή και προσωπική υπόθεση! Ναι, για τέτοιον αντίκτυπο μιλάμε, καθώς ήταν πράγματι το πόνημα του Ντίκενς που ζέστανε τις καρδιές των ανθρώπων και συνεισέφερε όσο τίποτα στην αναζωογόνηση των Χριστουγέννων ως γιορτή αγάπης και συμπόνιας, σε μια περίοδο μάλιστα απόλυτης ένδειας για την εργατική τάξη της Αγγλίας. Ο ίδιος ο συγγραφέας πίστευε σε μια «φιλοσοφία Χριστουγέννων», όπως το έλεγε, δηλαδή ότι το πνεύμα των Χριστουγέννων πρέπει να κυριαρχεί όλο τον χρόνο στις σχέσεις των ανθρώπων…

Thomas Nast: Ο «παππούς» του Άγιου Βασίλη

Ο καρτουνίστας του 19ου αιώνα με τις σοβαρές πολιτικές και κοινωνικές αιχμές στη δουλειά του όταν δεν σατίριζε τους πολιτικούς της Νέας Υόρκης, πρόσφερε τις παλιότερες ιστορικά εικονογραφήσεις του πώς θα έμοιαζε ο Άγιος Βασίλης. Ο Nast απαθανάτισε πρώτος τον άγιο να βολτάρει πάνω στις στέγες, ενώ σε αυτόν χρωστάμε επίσης τη χαρακτηριστική φορεσιά του. Κι αν τα Χριστούγεννα αντανακλούν εικονογραφικά ακόμα και σήμερα τη Βικτοριανή Αγγλία ή την Αμερική του 19ου αιώνα (τον αγγλοσαξονικό κόσμο εν γένει δηλαδή), ήταν η καταιγιστική επίδραση του Nast που ευθύνεται γι’ αυτό. Όλες μα όλες οι κατοπινές εικονογραφήσεις του Santa βασίστηκαν πάνω στα σχέδια του Nast, εκσυγχρονίζοντας απλώς τον διάκοσμο και το φόντο…

Clement Clarke Moore: Ο πρωτεργάτης των σύγχρονων Χριστουγέννων

Καθηγητής θεολογίας και λογοτεχνίας στο Επισκοπικό Κολέγιο της Νέας Υόρκης, ο Moore κάθισε το 1822 στο γραφείο του για να γράψει ένα χριστουγεννιάτικο ποίημα για την οικογένειά του. Ο ίδιος δεν σκόπευε μάλιστα να εκδώσει ποτέ το πόνημά του, με αρχικό τίτλο «A Visit From St. Nicolas» (Η Επίσκεψη του Αγίου Νικολάου), αν και ήταν οι πιέσεις των οικείων του που τον ανάγκασαν τελικά να το δημοσιεύσει την αμέσως επόμενη χρονιά. Κάτω από τον νέο του τίτλο «The Night Before Christmas» (Η Νύχτα πριν τα Χριστούγεννα), το ποίημα έμελλε να έχει κατακλυσμιαίο αντίκτυπο στη σύγχρονη μυθολογία των Χριστουγέννων, κάνοντας πολλούς ιστορικούς και μελετητές να κάνουν λόγο για πραγματική επανεφεύρεση των Χριστουγέννων! Αυτός έδωσε όνομα στους ταράνδους, αυτός αποκάλεσε πρώτος τον Άγιο Νικόλαο «ξωτικό», αυτός εγκαθίδρυσε την εικόνα του αγίου να πηδά από στέγη σε στέγη και φιλοτέχνησε έτσι την ολοκληρωμένη εικόνα του Άγιου Βασίλη που εισβάλλει στα σπίτια από την καμινάδα για να αφήσει δώρα στα καλά παιδιά της οικουμένης! Κι όλα αυτά μέσα στις φειδωλές γραμμές ενός ποιήματος! Αν εξαιρέσουμε το γάλα και τα κουλουράκια, δεν υπάρχει τίποτα άλλο από τον μύθο του Santa που να μην έχει επηρεαστεί από το συγκεκριμένο ποίημα. Πλέον κανείς δεν ξέρει αν κάποια από τα χριστουγεννιάτικα μοτίβα προϋπήρχαν του Moore ή ήταν δική του συνεισφορά, αν και αυτό αφορά μόνο στους ιστορικούς. Για όλους τους άλλους, ήταν ο άνθρωπος που έκανε τα Χριστούγεννα, Χριστούγεννα!

Newsbeast