Η πρώτη επιδρομή του Ιερού Λόχου στην Τήλο

του Παντελή Καρυκα
Συγγραφέα – hellasforce.com

Ο Ιερός Λόχος συγκροτήθηκε το 1942 από πλεονάζοντες Έλληνες αξιωματικούς, οι οποίοι ήθελαν να συνεχίσουν τον αγώνα κατά του Άξονα στη Μέση Ανατολή. Εκεί, υπό την ηγεσία του συνταγματάρχη Τσιγάντε, έδρασε εξαιρετικά αποτελεσματικά, στο πλευρό Βρετανών, Γάλλων και Νεοζηλανδών συμμάχων. Το 1943 η εκστρατεία στη Βόρεια Αφρική έληξε με νίκη των Συμμάχων

Από τον Ιούνιο του 1944 άρχισε η αναδιοργάνωση του Ιερού Λόχου για την ανάπτυξή του σε Σύνταγμα Καταδρομών. Ο Ιερός Λόχος, με τη νέα σύνθεσή του, θα υπαγόταν και πάλι στη Βρετανική Ταξιαρχία Καταδρομών με την ίδια επωνυμία και μόνο για τις βρετανικές στρατιωτικές αρχές θα αναφερόταν ως Greek Sacred Regiment.

Τελικά, η δύναμη του Ιερού Λόχου, σύμφωνα με τη νέα σύνθεσή του, ήταν 1.084 αξιωματικοί και οπλίτες. Το Γενικό Στρατηγείο Δυνάμεων Μέσης Ανατολής (ΓΣΔΜΑ), διέταξε τη συγκρότηση δύο ουσιαστικά μοιρών μάχης με την επωνυμία Δύναμη Β και Δύναμη Γ και ενός Τμήματος Μετόπισθεν για την ενίσχυση των βρετανικών δυνάμεων που δρούσαν στην Ανατολική Μεσόγειο. Συνολικά, η Δύναμη Β διέθετε 438 αξιωματικούς και οπλίτες, από τους οποίους 81 αξιωματικοί και 128 οπλίτες αποτελούσαν το 3ο Τμήμα. Η διοίκηση της Δύναμης Β ανατέθηκε στο υποδιοικητή του Ιερού Λόχου, συνταγματάρχη Θεμιστοκλή Κετσέα.

Η Δύναμη Β αναχώρησε στις 25 Σεπτεμβρίου από τον λιμένα της Χάιφας και στις 2 και 3 1944 Οκτωβρίου αποβιβάσθηκε στη Χίο, όπου έφθασε και ο Τσιγάντες. Η Δύναμη Β, έχοντας ως βάση τη Χίο και υπό τις άμεσες διαταγές της τη Δύναμης 142, ανέλαβε τη διεξαγωγή επιχειρήσεων στο Αιγαίο, από τη Θάσο και τη Σαμοθράκη μέχρι τα Δωδεκάνησα, με στόχο την απελευθέρωσή τους.

Η Δύναμη Β συγκρότησε απόσπασμα για καταδρομική ενέργεια εναντίον της νήσου Τήλου (Επισκοπής), με σκοπό τον εξαναγκασμό της εχθρικής φρουράς σε παράδοση ή την εξουδετέρωσή της. Στη συνέχεια, οι Ιερολοχίτες θα παρέμειναν στο νησί, όπου θα οργάνωναν βάση εξορμήσεως για καταδρομές στα άλλα νησιά των Δωδεκανήσων. Για την καταδρομή συγκροτήθηκε απόσπασμα 47 Ιερολοχιτών, υπό τον υπολοχαγό Δ. Ζαφειρόπουλο, ενισχυμένο με ομάδα πολυβόλων και στοιχείο όλμου των 3in. Στο απόσπασμα προσκολλήθηκαν οι Βρετανοί λοχαγοί Χίλμαν και Χάλντερ, ο υπολοχαγός Γουίλερ και τέσσερις στρατιώτες. Η δύναμη αυτή απέπλευσε από τη Χίο στις 11.00 της 26ης Οκτωβρίου με το βρετανικό καταδρομικό «Serius» και ένα αποβατικό σκάφος και τα μεσάνυχτα της ίδιας ημέρας αποβιβάσθηκε στις νότιες ακτές της Τήλου, κοντά στον όρμο Αγ. Θεολόγος. Από πληροφορίες περιπόλου είχε διαπιστωθεί ότι η δύναμη της φρουράς της ανερχόταν σε 73 Γερμανούς. Στο νησί υπήρχαν και 80 άοπλοι Ιταλοί, περιορισμένοι στο φρούριο Καστέλο, νότια της περιοχής Λιβάδια, κατέχοντας οργανωμένες θέσεις, προστατευόμενες και με νάρκες. Η φρουρά διέθετε δύο πυροβόλα, ένα των 75 χλστ. και ένα αντιαεροπορικό των 37 χλστ.

Μετά την απόβαση και την επαφή με την αναγνωριστική περίπολο, η καταδρομική δύναμη προωθήθηκε στο εσωτερικό και μέχρι τις 07.30 εγκαταστάθηκε στο ύψωμα 157. Η ομάδα πολυβόλων στο ύψωμα 154. Σύμφωνα με το σχέδιο ενέργειας το βρετανικό καταδρομικό περιπλέοντας τις νοτιοανατολικές ακτές της Τήλου, κατέπλευσε μπροστά από τον όρμο Λιβαδιών και στις 08.07 άρχισε να βομβαρδίζει τις εχθρικές θέσεις στις περιοχές Λιβάδια και Καστέλο. Στις 08.30, μετά την άρση των πυρών του καταδρομικού, η διμοιρία των Ιερολοχιτών με την υποστήριξη της ομάδας πολυβόλων και του στοιχείου όλμου επιτέθηκε εναντίον των εχθρικών Θέσεων.

Σε λίγα λεπτά, η φρουρά Λιβαδιών είχε εξουδετερωθεί. Από τους άνδρες της άλλοι σκοτώθηκαν, άλλοι παραδόθηκαν και κάποιοι διέφυγαν. Στις 09.00, η διμοιρία είχε προχωρήσει μέχρι τους πρώτους οικίσκους του παραλιακού οικισμού Σκάλα Λιβαδιών, από όπου δέχθηκε πυρά από ομάδα Γερμανών που είχε συμπτυχθεί εκεί. Μετά από σύντομη μάχη όλοι οι Γερμανοί και οι Ιταλοί αιχμαλωτίσθηκαν. Ταυτόχρονα, οι Γερμανοί που αμύνονταν στο φρούριο Καστέλο παραδόθηκαν χωρίς καμιά αντίσταση. Συνολικά, 50 Γερμανοί και 70 Ιταλοί αιχμαλωτίσθηκαν. Οι απώλειες της εχθρικής φρουράς ήταν 5 νεκροί και 10 τραυματίες. Οι τελευταίοι αντίπαλοι στρατιώτες αιχμαλωτίστηκαν λίγο αργότερα.

Το «Serius» μετά τη λήξη της επιχείρησης, παρέλαβε τους αιχμαλώτους που συγκεντρώθηκαν στην περιοχή Λιβάδια και απέπλευσε. Το απόσπασμα παρέμεινε στην Τήλο και από την επομένη ασχολήθηκε με την αμυντική οργάνωση του και την οργάνωση βάσης για την πραγματοποίηση καταδρομών στα γειτονικά νησιά. Οι Γερμανοί όμως ήταν αποφασισμένοι να μην εγκαταλείψουν την Τήλο. Στις 08.10 της 28ης Οκτωβρίου, ενώ οι άνδρες του αποσπάσματος αναπαύονταν στην περιοχή Σκάλας Λιβαδιών, δέχθηκαν αιφνιδιαστική επίθεση.

Η γερμανική διοίκηση όταν πληροφορήθηκε την προηγουμένη της προσβολής την επίθεση εναντίον της φρουράς Τήλου, έστειλε στη διάρκεια της νύχτας περίπου 100 άνδρες, οι οποίοι αποβιβάσθηκαν χωρίς να γίνουν αντιληπτοί στις νοτιοανατολικές ακτές της νήσου, στον όρμο του Αγ. Ζαχαρία και αμέσως μετά, προωθήθηκαν στην περιοχή Λιβάδια. Μετά τον πρώτο αιφνιδιασμό, μέρος του αποσπάσματος με επικεφαλής τον υπολοχαγό Ζαφειρόπουλο και μέρος υπό το Βρετανό λοχαγό Χίλμαν εγκαταστάθηκαν στα υψώματα, βόρεια και βορειοδυτικά της Σκάλας Λιβαδιών αντίστοιχα. Η πρώτη επίθεση των Γερμανών αποκρούσθηκε με ευχέρεια.

Στις 08.45, το ένα από τα 2 πολυβόλα του αποσπάσματος έπαθε εμπλοκή και αχρηστεύθηκε, ενώ και ο Ζαφειρόπουλος τραυματίστηκε. Λίγο αργότερα και ο Χίλμαν, τραυματίστηκε. Ταυτόχρονα, δύο εχθρικά πλοιάρια εμφανίσθηκαν στην είσοδο του κόλπου Λιβαδιών και αφού πλησίασαν στην ακτή άρχισαν να βάλλουν κατά των θέσεων των Ιερολοχιτών. Στη συνέχεια οι Γερμανοί εκδήλωσαν δεύτερη επίθεση που και αυτή αποκρούστηκε. Όμως τα εχθρικά πλοία συνέχιζαν τα πυρά, πλησιάζοντας σε απόσταση περίπου 30 μ. από την ακτή. Η κατάσταση είχε καταστεί ιδιαίτερα κρίσιμη για τους Ιερολοχίτες.

Στις 10.00 οι Γερμανοί έστειλαν έναν ηλικιωμένο κάτοικο του νησιού, στους Ιερολοχίτες απαιτώντας την παράδοσή τους. Φυσικά η πρόταση απορρίφτηκε. Έτσι οι Γερμανοί εκτόξευσαν και τρίτη, σφοδρότερη επίθεση, με την υποστήριξη των πλοιαρίων τους. Η αντίσταση των Ιερολοχιτών εξακολούθησε μέχρι τις 18.45, όταν και το μοναδικό πολυβόλο αχρηστεύθηκε. Παράλληλα είχαν εξαντληθεί και τα πυρομαχικά τους.

Έτσι τελικά αποφασίστηκε η εκκένωση του νησιού. Το απόσπασμα μεταφέρθηκε με το ελληνικό αντιτορπιλικό «Ναβαρίνο» που έπλευσε στην περιοχή και βύθισε τα δύο γερμανικά πλοιάρια. Κατόπιν περισυνέλεξε τους άνδρες του αποσπάσματος, πλην 10 Ιερολοχιτών και 4 Βρετανών που αιχμαλωτίστηκαν. Άλλοι δύο Ιερολοχίτες, ο επιλοχίας Βασίλης Σκρέκος και ο δεκανέας Νικόλαος Πολυκανδριώτης, έμειναν για πάντα στο νησί. Οι απώλειες των Γερμανών ήταν επίσης βαριές. Οι νεκροί τους έφτασαν τους 26 και άλλοι 36 τραυματίστηκαν.