ΔΙΣΚΟΣ ΦΑΙΣΤΟΥ: Ενα μυστήριο που κρατάει 110 χρόνια

Οσο μικρός είναι τόσο μεγάλο το μυστήριο με το οποίο περιβάλλεται. Ο Δίσκος της Φαιστού είναι ένα αρχαιολογικό εύρημα από τη μινωική πόλη της Φαιστού στη Νότια Κρήτη και χρονολογείται πιθανώς στον 17ο αιώνα π.Χ. Ο σκοπός της κατασκευής του και το νόημα των όσων αναγράφονται σε αυτόν παραμένουν άγνωστα.

Ο δίσκος ανακαλύφθηκε στις 3 Ιουνίου του 1908 από τον Ιταλό αρχαιολόγο Λουίτζι Περνιέ και εκτίθεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου. Εχει διάμετρο περίπου 16 εκατοστά και πάχος μόλις κάτι περισσότερο από 1-2 εκατοστά. Εχει κατασκευαστεί από πηλό και θεωρείται το αρχαιότερο δείγμα τυπογραφίας.

Στις δύο όψεις του βρίσκονται 45 διαφορετικά σύμβολα, πολλά από τα οποία αναπαριστούν εύκολα αναγνωρίσιμα αντικείμενα, όπως ανθρώπινες μορφές, ψάρια, πουλιά, έντομα, φυτά κ.ά. Συνολικά υπάρχουν 241 σύμβολα, 122 στην 1η πλευρά και 119 στη 2η, τοποθετημένα σπειροειδώς. Τα σύμβολα είναι χωρισμένα σε ομάδες, με τη χρήση μικρών γραμμών που κατευθύνονται προς το κέντρο του δίσκου.

Εχουν προταθεί πάρα πολλές ερμηνείες του κειμένου του, όπως ότι πρόκειται για προσευχή, για τη διήγηση μίας ιστορίας, για γεωμετρικό θεώρημα, για ημερολόγιο κ.ά. Παρ' όλα αυτά η επιστημονική κοινότητα δεν έχει αποδεχθεί καμία από τις προτεινόμενες αποκρυπτογραφήσεις, με το μυστήριο να μένει άλυτο κοντά στα 110 χρόνια.

Η γραφή και επομένως η καταγραφή της ιστορίας στον ευρωπαϊκό χώρο εμφανίζεται για πρώτη φορά στη μινωική Κρήτη έχει σημειώσει ο δρ Γκάρεθ Οουενς σε παλιότερο άρθρο του. Από τον πρώτο ήδη μήνα των ανασκαφών του στα ανάκτορα της Κνωσού, ο Αρθουρ Εβανς ανακάλυψε τα τρία είδη: την «κρητική Ιερογλυφική», τη μινωική Γραμμική Α' και τη μυκηναϊκή Γραμμική Β', εισάγοντας έτσι τη μινωική και τη μυκηναϊκή Κρήτη στον χώρο της ιστορίας. Οι τρεις αυτές γραφές, που ήταν συλλαβικές, χρησιμοποιήθηκαν για διοικητικούς και θρησκευτικούς σκοπούς.

Η αποκρυπτογράφηση της Γραμμικής Β' από τον Μάικλ Βέντρις (που είχε υπηρετήσει ως κρυπτογράφος του βρετανικού στρατού στον πόλεμο) και τον κλασικό φιλόλογο Τζον Τσάντγουικ το 1952 διεύρυνε την ιστορία της ελληνικής γλώσσας κατά περίπου 7 αιώνες. Με τις γνωστές φωνητικές αξίες της Γραμμικής Β' θεωρείται εφικτή η προσέγγιση και η κατανόηση της Γραμμικής Α', κάτι που μέχρι σήμερα δεν έχει, επίσης, γίνει.

Ο Δίσκος της Φαιστού χρονολογείται πιθανώς στον 17ο αιώνα π.Χ. και έχει κατασκευαστεί από πηλό.

Στα 100 και πλέον χρόνια από την εύρεσή του, πολλά έχουν συζητηθεί και ερευνηθεί. Κάποτε μάλιστα τέθηκε το ζήτημα αν ο δίσκος είναι αυθεντικός ή πλαστός από τον Ζερόμ Αϊζενμπεργκ. Οπως έγραψε, ο Περνιέ κατασκεύασε τον δίσκο από αντιζηλία προς τον Εβανς και τα ευρήματά του και εμπνεύστηκε τη σπειροειδή επιγραφή από τον παραπλήσιο σε μορφή ετρουσκικό Δίσκο του Μagliano.

Μέχρι και συνέδριο οργάνωσε στη Society of Αntiquaries του Λονδίνου το 2008, αλλά δεν πήρε «ψήφο εμπιστοσύνης».

Ο αρχαιολογικός χώρος της Φαιστού.

Υπήρξαν, βέβαια, πολλές ακόμα θεωρίες. Το 1911 ο Τζορτζ Χεμπλ είχε υποστηρίξει ότι τα σύμβολα έκρυβαν ιωνική γλώσσα, ότι το κείμενο ήταν ιερατικό και περιέγραφε θυσία. Την ίδια χρονιά η Φλόρενς Στάγουελ είπε ότι ήταν ομηρικά ελληνικά. Το 1914 ο Αλμπέρ Κουνί «είδε» είδος αιγυπτιακών ιερογλυφικών. Το 1931 ο Φ. Γκόρντον τα ερμήνευσε ως βασκικά. Ο Βούλγαρος Βλαντιμίρ Γκεοργκίεφ το 1976 τα ερμήνευσε ως χιτιτικά, που διηγούνταν μια εμφύλια διαμάχη Τρώων. Τέλος, το 1992 ο Κιέλ Ααρτούν είπε ότι ήταν η συλλαβική γραφή μιας σημιτικής γλώσσας. Το ίδιο είπαν αργότερα και άλλοι δύο ερευνητές, ο Κύρος Χερτσλ Γκόρντον και ο Ζαν Μπεστ.

Το 1975 ένας μαθηματικός από το Λουξεμβούργο, ο Ζαν Φοκουνό (Jean Faucounau), ισχυρίστηκε ότι είχε λύσει μέσω στατιστικής αντιπαραβολής τον γρίφο και ότι το κείμενο του δίσκου ήταν πρωτοϊωνικά, μία γλώσσα που μιλούσαν και οι απόγονοι των Πελασγών στον αιγαιακό χώρο. Ως αρχή, μάλιστα, του κειμένου έδινε τη φράση: «Ο Αρίων ο γιος του Αργου, είναι απαράμιλλος. Μοίρασε τα λάφυρα της μάχης». Εγραψε δύο βιβλία, όπου ισχυρίζεται ότι Πρωτοΐωνες δεν ήταν μόνο οι Πελασγοί και οι Μινωίτες, αλλά και οι Τρώες, οι Λούβιοι, οι Κάρες, οι Φιλισταίοι... ακόμη και οι υπερδουνάβιοι Θράκες.

Ο δρ Γκάρεθ Οουενς με την περιφερειακή σύμβουλο Βιργινία Μανασάκη. Ο Αγγλος ερευνητής έχει ολοκληρώσει την ανάγνωση κατά 90%, ενώ μετά το καλοκαίρι αισιοδοξεί πως θα λύσει το «αίνιγμα»

Το 1998 ο Μηνάς Τσικριτσής ανακοίνωσε ότι η δική του έρευνα μέσω υπολογιστή τον οδηγούσε στο συμπέρασμα πως η Γραμμική Α' ήταν η γραφή μια αιολικής διαλέκτου, όπως αυτή που μιλούσαν οι Λούβιοι, απέναντι από τη Λέσβο. Κατόρθωσε να αντιπαραβάλει τις δύο γραφές μεταξύ τους και να βρει τις φωνητικές αντιστοιχήσεις τους. Ετσι οι λέξεις άρχισαν να παίρνουν νόημα, χωρίς ωστόσο να ερμηνεύονται όλες. Πάντως λέξεις όπως οι pa-i-to, su-ki-ri-ta και a-karu βρέθηκαν να αντιστοιχούν σε κρητικά τοπωνύμια, όπως Φαιστός, Σύβρητα και Αρκαλο. Μήπως, λοιπόν, είναι αρχαίο κτηματολόγιο; Πριν υπάρξουν αποδείξεις, το 2004, μια ομάδα ερευνητών υπό τον Αχτενμπεργκ (Αchtenberg) ερμήνευσε το κείμενο του δίσκου ως τίτλο ιδιοκτησίας της νήσου, γραμμένο στα Λουβιανά. Κατ΄ αυτούς, το κείμενο αρχίζει με την πρόταση: «Στη Μεσαρά είναι η Φαιστός. (Αυτή ανήκει) στον Νέστορα, τον μέγα άνδρα των Αχαιών».

ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΚΩΤΤΗ
akotti@otenet.gr

ΤΙ ΥΠΟΣΤΗΡΙΖΟΥΝ ΑΓΓΛΟΙ ΕΡΕΥΝΗΤΕΣ
«Είναι σίγουρα θρησκευτική επιγραφή»

Κοντά στην αποκάλυψη της αποκρυπτογράφησης του Δίσκου της Φαιστού βρίσκονται δύο Αγγλοι ερευνητές οι οποίοι υποστηρίζουν ότι έχουν ήδη? διαβάσει το 90%. «Ο Δίσκος της Φαιστού είναι βέβαιο ότι πρόκειται για θρησκευτική επιγραφή και έχει γίνει ανάγνωση κατά 90%. Η ολοκλήρωση θα γίνει μετά το καλοκαίρι ώστε στη συνέχεια να προχωρήσουμε στην κατανόηση συνολικά του Δίσκου» δήλωσε στο «Εθνος» ο Αγγλος ερευνητής συντονιστής του προγράμματος ERASMUS του ΤΕΙ Κρήτης και πρέσβης της Ευρωπαϊκής Ενωσης δρ Γκάρεθ Οουενς. Ο ίδιος τόνισε ότι πραγματοποιεί έρευνα πολλών χρόνων και συνεργάζεται με τον δρα John Coleman, καθηγητή Φωνητικής στη Σχολή Γλωσσολογίας του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης. Μάλιστα, οι δύο ερευνητές έκαναν αναφορά στην έρευνά τους σε διάλεξη που διοργανώθηκε στη Σχολή Γλωσσολογίας στο Trinity College του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης.

Μέσα από την έρευνα παρουσιάζεται το έργο τους, το οποίο όπως αναφέρουν «αποδεδειγμένα μπορούμε πλέον να διαβάσουμε και ακούσουμε το 90% του Δίσκου της Φαιστού, το αίνιγμα της μινωικής Κρήτης. Ο συγκεκριμένος Δίσκος είναι αναμφισβήτητα μια γνήσια μινωική θρησκευτική επιγραφή που έχει παρόμοιες λέξεις για επιγραφές από μινωικά ιερά όπως το βουνό του Γιούχτα στις Ανω Αρχάνες, τοποθεσίες που βρέθηκαν αντίστοιχα τάματα».

Η ανάγνωση, όπως λέει στο «Εθνος» ο κ. Οουενς «γίνεται με φωνητικές αξίες και αρχίζει με τη γραμμική Β΄. Οι μινωικές λέξεις είναι ίδιες σχεδόν με αυτές στη β΄πλευρά του Δίσκου της Φαιστού. Αρα για μας είναι μινωική θρησκευτική επιγραφή και σε αυτό το πλαίσιο θα δουλέψουμε στο μέλλον για την πλήρη κατανόηση του αινίγματος».

«Δουλεύουν με πάθος»
«Μαζί με τους επιστήμονες αισιοδοξούμε και εμείς για το αποτέλεσμα. Είναι πολύ σημαντικό που οι δύο ερευνητές δουλεύουν με πάθος και συνεργάζονται συστηματικά για την αποκάλυψη του Δίσκου της Φαιστού που είναι ένα αίνιγμα αιώνων», δήλωσε στο «Εθνος» η περιφερειακή σύμβουλος Βιργινία Μανασάκη μετά από συνάντησή της με τον κ. Οουενς.

Σε παλαιότερη συνάντηση μεταξύ του δρος Οουενς με τη Δήμαρχο Φαιστού, είχε ενημερώσει ότι η έρευνα εξελίσσεται πολύ καλά, ως αποτέλεσμα της συστηματικής σκληρής δουλειάς και της ομαδικής εργασίας. Από τη μεριά τους οι δύο επιστήμονες ευχαρίστησαν την κ. Πετρακογιώργη για την υποστήριξη, το ενδιαφέρον και την ενθάρρυνσή της σε αυτή την προσπάθεια, ανακοινώνοντας ότι θα παρουσιάσουν σύντομα το έργο τους στη Μεσαρά, με μια νέα αναθεωρημένη «ανάγνωση» και βελτιωμένη ψηφιακή καταγραφή του Δίσκου της Φαιστού, για τους ανθρώπους της Φαιστού. Από την πλευρά της, η κ. Πετρακογιώργη, με αφορμή την παρουσίαση της έρευνας στο εξωτερικό, ευχαρίστησε για μια ακόμη φορά τον κ. Οουενς και τον κ. Coleman, καθώς και την ομάδα τους για την πολύτιμη προσφορά τους στο θέμα της ανάγνωσης του Δίσκου της Φαιστού, στην προσπάθεια εξωστρέφειας, αλλά και για να αναδειχθεί ένα τόσο σημαντικό σύμβολο ως αντικείμενο μελέτης και πολιτισμού της ευρύτερης περιοχής της Μεσαράς. Τέτοιες πολιτιστικές ενέργειες συνάδουν με τη φιλοσοφία του Δήμου Φαιστού που έχει δώσει ιδιαίτερη βαρύτητα στον τομέα του Πολιτισμού.

ΜΑΝΟΛΗΣ ΚΟΚΟΛΑΚΗΣ

Έθνος