Το εγχειρίδιο με τη μορφή ενός μυτερού κομματιού ξύλου και κατόπιν μιας ακονισμένης πέτρας είναι ίσως το αρχαιότερο όπλο του ανθρώπου από τη στιγμή που κατανόησε την ανάγκη να εξοπλιστεί για να αντιμετωπίσει τις αντιξοότητες ενός εχθρικού περιβάλλοντος. Η ανακάλυψη της μεταλλοτεχνίας επέτρεψε στου ανθρώπους να επιμηκύνουν τις λεπίδες των εγχειριδίων οδηγώντας έτσι στην εξέλιξη του ξίφους. Ο Ελλαδικός χώρος φυσικά δεν έμεινε πίσω στις εξελίξεις.
Μυκηναϊκά εγχειρίδια από το αρχαιολογικό Μουσείο του Μονάχου Αρχείο Σ.Σκαρμίντζου
Τα εγχειρίδια από οψιδιανό έδωσαν στη θέση τους στα χάλκινα και ορειχάλκινα. Σιγά σιγά άρχισε να αυξάνεται το μήκος των λεπίδων μετατρέποντας τα εγχειρίδια σε ξιφίδια και οδηγώντας στην ανάπτυξη διαφόρων τύπων ξίφους. Τα αρχαιολογικά ευρήματα της εποχής του Χαλκού δείχνουν την συνύπαρξη ξιφών, ξιφιδίων αλλά και εγχειριδίων. Δεν μπορεί κανείς να πει με απόλυτη βεβαιότητα ότι κάποιος τύπος όπλου εγκαταλείφθηκε χάριν κάποιου άλλου εκτός από τον Μυκηναϊκό τύπο «CI» που δεν απαντάται σε ευρήματα της Υστερομυκηναϊκης εποχής.
Μυκηναϊκό ξίφος τύπου «CI» από το Πολεμικό Μουσείο Αθηνών Αρχείο Σ.Σκαρμίντζου
Υπάρχει μια τάση στους μελετητές της Αρχαιότητας να θεωρούν την ύπαρξη κάποιας μόδας στους τύπους εξοπλισμού και σε συγκεκριμένες περιόδους. Υποστηρίζουν λοιπόν ότι η ανάπτυξη των πυκνών σχηματισμών της οπλιτικής φάλαγγας έκανε τους Έλληνες να εγκαταλείψουν τη χρήση των μακριών λεπίδων. Θεωρούν δε ότι πρωτοπόροι σε αυτή τη μεταβολή ήταν οι Σπαρτιάτες που φέρονται να περιορίζουν το μέγεθος των δικών τους ξιφών σε μέγεθος…μαχαιριού!
Μελανόμορφο αγγείο των μέσων του 7ου αι π.Χ. με παράσταση οπλίτη που φέρει ξιφίδιο δείχνοντας έτσι οτι δεν προκειται για Λακωνικό νεωτερισμό. StaatlicheAntikensammlungen 8966 Πηγή: wikipedia
Η βάση αυτού του ισχυρισμού είναι τα «Λακωνικά Αποθεύγματα» του Πλουτάρχου όπου ο Αθηναίος Δημάδης λέγεται ότι περιέπαιξε τα Λακωνικά ξίφη λέγοντας ότι είναι τόσο κοντά που τα χρησιμοποιούν όσοι κάνουν θέαμα την κατάποση λεπίδων για να λάβει την απάντηση από βασιλιά Άγη ότι ο λόγος είναι ότι: οι Σπαρτιάτες μάχονται εγγύς του εχθρού. Στο ίδιο έργο μια Λάκαινα που ο γιος της παραπονιέται για το ανεπαρκές μήκος του ξίφους του τον προτρέπει να διορθώσει το πρόβλημα παρελαύνοντας κατά του εχθρού.
Λάκων οπλίτης με μακρύ ξίφος από το αρχαιολογικό μουσείο Σπάρτης Αρχείο Σ.Σκαρμίντζου
Επίσης πολλοί ισχυρίζονται ότι το ξιφίδιο αυτό λεγόταν ξυάλη (Δωρ. διάλεκτος) η ξυήλη (Ιων. διάλεκτος). Ειναι όμως έτσι; Ο Ησύχιος μας πληροφορεί ότι: «ξυήλη. ξυάλη. έστι δε καί ξιφίδιον, ό τινες δρέπανον λέγουσιν», αλλά στό λεξικό «Σουϊδα» διαβάζουμε ότι: «Ξυήλην. όν ξυάλην λέγομεν περί τήν ζώνην μαχαίριον, όσον ξυήλη Λακωνική. ήν Αττικοί κνήστιν, Λάκωνες δε ξυήλην λέγουσιν μόνον». Το μόνο σίγουρο ήταν ότι ξυάλη καλείτω ένα αντικείμενο με κυρτή λεπίδα το οποίο ο Ξενοφών στην «Κύρου Ανάβαση» (4.8.25) αναφέρει ότι έγινε όργανο φόνου αλλά αυτό δεν το κάνει απαραίτητα όπλο μάχης όπως δεν κάνει κανένα αντικείμενο από τα πολλά που ευκαιριακά χρησιμοποιούνται σε ανάλογες περιπτώσεις. Είναι αξιόλογο ότι ο φιλόλογος Ελευθέριος Κουφογιάννης,στη Βόρειο Ελλάδα βρήκε ένα γεωργικό εργαλείο που στην τοπική διάλεκτο της Σιάτιστας ονομάζεται ξυάλη (παρατίθεται στις πηγές) και θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί σαν αυτοσχέδιο όπλο.
Ξυάλη από τη Βόρειο Ελλάδα πηγήhttp://ift.tt/1cAQ9YL
Συμπερασματικά: Το ξιφίδιο δεν είναι λακωνική εφεύρεση καθώς προϋπήρχε στον Ελλαδικό χώρο προτού η Σπάρτη γίνει περιώνυμη στρατιωτική δύναμη ώστε να επιβάλει δικές της μόδες στον εξοπλισμό. Συνεπώς δεν μπορούμε να μιλάμε με ασφάλεια για «Λακωνικό ξίφος» στηριζόμενοι σε ανεκδοτολογικές μαρτυρίες τρίτων που απέχουν σημαντικά από την εξεταζόμενη περίοδο, ούτε να υποστηρίξουμε ότι το «Λακωνικό ξίφος» εμφανίζεται τον 4ο προχριστιανικό αιώνα με αυθαίρετη ερμηνεία των αρχαιολογικών ευρημάτων.
Πηγές
http://ift.tt/1cAQcnj
http://ift.tt/1egaRtq
http://ift.tt/1cAQcnm
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου