«Ο Μακάριος θα μας πουλήσει»

12/08/2013 | ΤΗΣ ΦΑΝΟΥΛΑΣ ΑΡΓΥΡΟΥ

Επικριτικό έναντι του Αρχιεπισκόπου παρουσίαζαν το ΑΚΕΛ τα βρετανικά έγγραφα
Ο Εζεκίας Παπαϊωάννου είπε ότι το κόμμα καταδίκασε τη δράση της ΕΟΚΑ, γιατί θα είχε ως αποτέλεσμα έναν αριθμό ανθρώπων να πάνε φυλακή, δίχως να κερδίσουν οποιοδήποτε αποτέλεσμα

μέρος η'

Στα προηγούμενα μέρη της παρουσίασης αναφερθήκαμε στην παράξενη απόφαση του Φόρεϊν Όφις, όχι απλώς να μην αποδεσμεύσει φάκελο που αναφερόταν στο ΑΚΕΛ από τα αρχεία του, αλλά να τον επαναχαρακτηρίσει μέχρι το 2080, για λόγους που αποδίδονται στην «υγεία και ασφάλεια». Ωστόσο, από τα «ξεχασμένα έγγραφα» που αποδεσμεύτηκαν πριν από μερικές ημέρες, προκύπτουν κάποιες αναφορές στο κόμμα και στις δραστηριότητές του.

Για παράδειγμα, σε έκθεση των μυστικών υπηρεσιών των αποικιοκρατών ημερ. 15 Ιουνίου 1955, αναφέρεται ότι ο Εζεκίας Παπαϊωάννου (τότε Γ.Γ. του ΑΚΕΛ) σε συνεδρία του κόμματος στο οίκημά του στη Λευκωσία στις 23 Μαΐου 1955, είπε ότι το κόμμα καταδίκασε τη δράση της ΕΟΚΑ, γιατί θα είχε ως αποτέλεσμα έναν αριθμό ανθρώπων να πάνε φυλακή, δίχως να κερδίσουν οποιοδήποτε αποτέλεσμα. Τόνισε ότι η σωστή γραμμή για τον αγώνα της Ένωσης ήταν μέσω της ενότητας του λαού... Ο Αρχιεπίσκοπος είχε απορρίψει την προσέγγιση αυτή και ζητήσει όπως μην του γίνουν ξανά τέτοιες προσεγγίσεις. (Και εδώ μια παράγραφος είναι μαυρισμένη και διατηρείται απόρρητη για 80 χρόνια).

Επικρίσεις εναντίον Μακαρίου
Στις 19 Ιουνίου 1955, πραγματοποιήθηκε συνέδριο στη Λεμεσό, που κάλεσαν ο Δήμαρχος Λεμεσού και μέλος της Κεντρικής επιτροπής του ΑΚΕΛ Κώστας Παρτασίδης, ο Γιώργος Χριστοδουλίδης Δήμαρχος Λάρνακας και μέλος του ΑΚΕΛ και Ανδρέας Πούγιουρος, ΓΓ της Παγκύπριας Επιτροπής Ειρήνης, και που παρευρέθηκαν περίπου 60 άτομα, όλα γνωστά για τις φιλο-κομμουνιστικές τους συμπάθειες.

Ο κ. Παρτασίδης, γράφει η εν λόγω έκθεση, επέκρινε τον Αρχιεπίσκοπο Κύπρου και την πολιτική του σε σχέση με το κυπριακό πρόβλημα. Τον ακολούθησε ο Χρύσης Δημητριάδης, φιλο-κομμουνιστής, και εισηγήθηκε τη δημιουργία ενός ενωμένου μετώπου εθνικιστών και κομμουνιστών. Στις 21 Ιουνίου 1955, γράφει σχετική αναφορά, ο «Νέος Δημοκράτης», εφημερίδα της Κεντρικής Επιτροπής του ΑΚΕΛ, ανέφερε ότι το συνέδριο καταδίκασε την εισαγωγή οποιασδήποτε μορφής συντάγματος έστω και για μεταβατική περίοδο, και τόνισε επιμονή στην αυτοδιάθεση δίχως περιορισμούς. Καταδίκασε τη μετατροπή της Κύπρου σε βάση πολέμου. Ζήτησε προσφυγή στα ΗΕ, να σταλεί κοινή αντιπροσωπία εθνικιστών και κομμουνιστών για προώθηση της Ενώσεως πριν από την προσφυγή στα ΗΕ, και δημιουργία φιλικών σχέσεων μεταξύ της ελληνικής και τουρκικής κοινότητας στην Κύπρο κτλ.
Σε άλλη αναφορά των βρετανικών υπηρεσιών Σεπτεμβρίου 1954 αναφέρεται ότι ο «Νέος Δημοκράτης» αναδημοσίευσε σχόλιο από το ραδιόφωνο «Ελεύθερη Ελλάδα», που μετέδιδε από τη Βουδαπέστη, με το οποίο Αρχιεπίσκοπος Κύπρου έτυχε δριμείας επιθέσεως και ότι συμμάχησε με την πολιτική της «προδοτικής» ελληνικής κυβέρνησης.

Συνεργασία ΑΚΕΛ-ΕΟΚΑ
Οι Βρετανοί είχαν πληροφορίες ότι κάποια στελέχη τουλάχιστον του ΑΚΕΛ υποστήριζαν κάποια συνεργασία με την ΕΟΚΑ εναντίον του Αρχιεπισκόπου. Όμως έβρισκαν το ενδεχόμενο αυτό μάλλον απίθανο, εφόσον είχαν και την άλλη πληροφορία, ότι η ΕΟΚΑ δεν είχε τέτοια σκέψη για συνεργασία με τους κομμουνιστές. «Εφόσον η ΕΟΚΑ έχει επιτυχώς διεισδύσει στο ΑΚΕΛ και τους δορυφόρους του, κάνει σίγουρο να μη διεισδύσουν σ΄ αυτήν κομμουνιστές», σημείωναν. (Έκθεση 16.11.1955).

Ο Μακάριος και οι ιμπεριαλιστές
Η έκθεση γράφει περαιτέρω ότι το ΑΚΕΛ κατηγόρησε τον Αρχιεπίσκοπο και τον Πρωθυπουργό της Ελλάδας πως διαπραγματεύονται παρασκηνιακά να πωλήσουν τη Κύπρο στα αγγλο-αμερικανικά ιμπεριαλιστικά συμφέροντα, και ότι το ΑΚΕΛ τόνιζε την αποφασιστικότητά του να παραμείνει σταθερό στην απαίτησή του για άμεση εφαρμογή του δικαιώματος της αυτοδιάθεσης, δίχως διαπραγματεύσεις, στρατιωτικές βάσεις ή σύνταγμα. Και στάλθηκαν και τηλεγραφήματα στην ελληνική κυβέρνηση, ότι ο λαός της Κύπρου δεν θα αναγνωρίσει «μυστικές συμφωνίες» μεταξύ της Μεγάλης Βρετανίας και της Ελλάδας που δεν θα προσφέρουν άμεση αυτοδιάθεση. (Έκθεση ημερ. 16.11.1955). Σε μια έκθεση γίνεται αναφορά και στον κ. Γ. Βασιλείου, ότι θα επέστρεφε το καλοκαίρι (1955) και θα εργοδοτείτο στο οικονομικό τμήμα του ΑΚΕΛ. (Έκθεση 9 Μαρτίου 1955).

Αγγλία και σοβιετική επιρροή
Στα νέα «ξεχασμένα έγγραφα» γίνονται αναφορές και στις στενές σχέσεις ΑΚΕΛ με το Κομμουνιστικό Κόμμα Αγγλίας. Σε μια περίπτωση π.χ. ο Γ.Γ. Εζεκίας Παπαϊωάννου τόνισε σε κομμουνιστή στο Λονδίνο να συμβουλευθεί πρώτα τον ΓΓ του ΚΚΑ Harry Pollitt, τον οποίο χαρακτηριστικά αποκαλούσε «γέρο» («old man»). (Έκθεση 16 Σεπτεμβρίου 1954).
Η σοβιετική επιρροή στο ΑΚΕΛ έγινε και θέμα τότε με ερώτηση τον Μάρτιο του 1956 στη Βουλή των Λόρδων, «κατά πόσο οι αντιβρετανικές υποκινήσεις καθοδηγούνται από σοβιετικές οργανώσεις στη Βηρυτό και την Πράγα». Στα νέα έγγραφα είναι φορτικές οι αναφορές στις δηλώσεις του ΑΚΕΛ εναντίον του ΝΑΤΟ και των Αμερικανών, πολιτική που υποστήριζε η Σοβιετική Ένωση και οι δορυφόροι της, καθώς και η σύσταση του Παπαϊωάννου προς τους αριστερούς/κομμουνιστές στη Βρετανία να συνάψουν σχέσεις όσο το δυνατόν περισσότερες με το Εργατικό Κόμμα.

«Μυστική Συμφωνία Μακαρίου-Σπυρίδωνος»
Τα έγγραφα αναφέρονται και σε δημοσιεύματα ημερ. 31 Ιουλίου 1952, στην «Ελευθερία» και στο «Έθνος» για μια «Αγία Μυστική Συμφωνία», που υποτίθεται υπέγραψαν ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος και ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών Σπυρίδων, με την «Ελευθερία» να τη χαρακτηρίζει «ξεκάθαρη ηλιθιότητα» και ότι ο αγώνας της Κύπρου θα ήταν πάντα ειρηνικός. Το δημοσίευμα ήταν αναπαραγωγή από αθηναϊκή εφημερίδα και η «συμφωνία», σύμφωνα με τους ισχυρισμούς, απετελείτο από 6 παραγράφους και προνοούσε:
α) άμεση συσπείρωση όλων των θρησκευτικών και πολιτικών φιλο-ενωτικών στοιχείων
β) παγκόσμια διαφώτιση για το Κυπριακό
γ) τη δημιουργία «ενός ενωμένου απελευθερωτικού πολιτικού στρατού, που θα πολεμήσει για τη αλήθεια και τον Θεό»... κτλ.

Σε κύριο άρθρο της η «Ελευθερία» επέκρινε έντονα τους αθηναϊκούς ισχυρισμούς, όπως έγραψε, και τόνισε ότι αυτοί κάνουν κακό στον σκοπό της Ένωσης και ότι ο λαός της Κύπρου ποτέ δεν θα καταλήξει στον βίαιο αγώνα για τα δίκαιά του. Η εφημερίδα στην Αθήνα που το πρωτοδημοσίευσε ήταν το «Εμπρός», σύμφωνα με τη βρετανική πρεσβεία στην Αθήνα (21 Αυγούστου 1952), ότι δεν είχαν λόγο να αμφιβάλλουν τη διάψευση που έκανε ο Αρχιεπίσκοπος Σπυρίδων, αν και δεν απευθύνθηκαν, έγραψαν, απευθείας στην εφημερίδα για να αναζητήσουν την πηγή της είδησης.

ΦΑΝΟΥΛΑ ΑΡΓΥΡΟΥ
Ερευνήτρια/δημοσιογράφος, Λονδίνο