PATRICK SEALE
Από τότε που το κόμμα Μπάαθ ανέλαβε την εξουσία στη Συρία το 1963, έχει αντιμετωπίσει προκλήσεις από την Μουσουλμανική Αδελφότητα και άλλους ισλαμιστές. Αυτοί οι ισλαμιστές ήταν - και εξακολουθούν να είναι - σφόδρα αντίθετοι με τις κοσμικές πολιτικές του κόμματος Μπάαθ και με την ανάδειξη στην ηγεσία της Συρίας των μειονοτήτων, κυρίως των αλαουιτών, τους οποίους οι σουνίτες εξτρεμιστές θεωρούν αιρετικούς.
Η υποβόσκουσα δυσαρέσκεια ξέσπασε σε ανοιχτή σύγκρουση κατά τη διάρκεια της 30χρονης εξουσίας (1970-2000) του Χάφεζ αλ Άσαντ και πάλι τώρα κατά τη διάρκεια της διακυβέρνησης του γιου του, Μπασάρ, ο οποίος ανέλαβε την προεδρία μετά το θάνατο του πατέρα του. Τον Φεβρουάριο του 1982, ο Χάφεζ αλ Άσαντ κατέπνιξε μια εξέγερση ισλαμιστών αντιπάλων του στην πόλη Χαμά. Τρεις δεκαετίες αργότερα, τον Φεβρουάριο του 2012, ο Μπασάρ αλ Άσαντ αντιμετώπισε μια εξέγερση στην πόλη Χομς, μια αδελφή πόλη της Χαμά στην κεντρική πεδιάδα της Συρίας. Και οι δύο ανταποκρίθηκαν με μεγάλη αγριότητα σε αυτές τις απειλητικές για το καθεστώς εξεγέρσεις, σαν να γνώριζαν ότι οι ίδιοι και το περιβάλλον τους δεν θα έβρισκαν κανένα έλεος αν οι ισλαμιστές έρχονταν ποτέ στην εξουσία.
Αυτά τα δύο γεγονότα που σημαδεύουν την εποχή του καθενός ήταν εκπληκτικά όμοια. Τόσο ο Χάφεζ όσο και ο Μπασάρ άργησαν να αναγνωρίσουν και να αντιμετωπίσουν το γεγονός ότι η αντίδραση ενάντια στην αυξανόμενη φτώχεια, τη διαφθορά και την κυβερνητική αμέλεια ήταν οι βασικοί λόγοι που θα τροφοδοτούσαν τις εξεγέρσεις. Ασχολούμενοι με την εξωτερική πολιτική, απέτυχαν να δώσουν τη δέουσα προσοχή στην εγχώρια σκηνή, συχνά κάνοντας τα στραβά μάτια στις παραβάσεις και την κερδοσκοπία των στενών συνεργατών τους, συμπεριλαμβανομένων των μελών της οικογένειάς τους. Πιο ουσιαστικά, τόσο ο Χάφεζ όσο και ο Μπασάρ πίστευαν σε αυτές τις στιγμές της κρίσης ότι πάλευαν όχι μόνο με τους διαφωνούντες στο εσωτερικό αλλά και με μια μεγάλης κλίμακας αμερικανική και ισραηλινή συνωμοσία για να τους ανατρέψει, υποστηριζόμενη και από μερικούς από τους άραβες εχθρούς τους.
Στο μυαλό Χάφεζ αλ Άσαντ, η μάχη του με τους ισλαμιστές αντάρτες ήταν μια επέκταση του μακρόχρονου, αποτυχημένου αγώνα του με το Ισραήλ και τις Ηνωμένες Πολιτείες σχετικά με τη φύση του πολιτικού διακανονισμού μετά τον Οκτωβριανό Πόλεμο του 1973 - έναν πόλεμο που ο Χάφεζ αλ Άσαντ και ο ηγέτης της Αιγύπτου Ανουάρ αλ Σαντάτ, εξαπέλυσαν μαζί εναντίον του Ισραήλ με στόχο την ανάκτηση εδάφους που το Ισραήλ κατέλαβε στον πόλεμο του 1967. Μόλις τελείωσε αυτός ο πόλεμος, ο Χάφεζ αλ Άσαντ είχε αντιταχθεί σθεναρά στην συμφωνία του 1975 περί αποχώρησης από το Σινά που πρότεινε ο Χένρι Κίσινγκερ, η οποία ήρε την αντιπαράθεση της Αιγύπτου με το Ισραήλ. Επίσης, ερμήνευσε τις υπό την αιγίδα των ΗΠΑ συμφωνίες στο Καμπ Ντέιβιντ το 1978, και την αιγυπτο-ισραηλινή ειρηνευτική συνθήκη του επόμενου έτους, ως μια συνωμοσία για να μείνει ανυπεράσπιστος ο αραβικός κόσμος στην δύναμη του Ισραήλ. Αυτό ήταν απλώς το τελευταίο περιστατικό, όπως το εξέλαβε, μιας μακράς σειράς δυτικών προσπαθειών να διαιρέσουν και να εξασθενίσουν τους Άραβες, προσπαθειών που χρονολογούνται από τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο.
Με τον ίδιο τρόπο, η άμεση αντίδραση του Μπασάρ αλ Άσαντ στην εξέγερση του περασμένου έτους ήταν για να την εκλάβει ως την εγχώρια πτέρυγα μιας ξένης συνωμοσίας από τις Ηνωμένες Πολιτείες, το Ισραήλ και ορισμένες αραβικές χώρες για να ρίξουν το καθεστώς του, όπως επίσης και εκείνο του Ιράν - και μαζί τους όλον τον άξονα Τεχεράνης-Χεζμπολάχ-Δαμασκού, ο οποίος, όπως πίστευε, ήταν το μόνο πραγματικό εμπόδιο για την αμερικανική και ισραηλινή ηγεμονία.
Οι ξένες συνωμοσίες τις οποίες ο Χάφεζ και ο Μπασάρ είχαν να αντιμετωπίσουν έδειχναν, χωρίς αμφιβολία, πολύ πραγματικές. Η ακούραστη υποστήριξη της Αμερικής στο Ισραήλ - συμπεριλαμβανομένης μιας αερογέφυρας εφοδιασμού με όπλα κατά τη διάρκεια του πολέμου του Οκτωβρίου - έβαλε τα αραβικά στρατεύματα σε σοβαρά μειονεκτική θέση, ενώ η διπλωματία του Κίσινγκερ έβγαλε το πιο ισχυρό αραβικό κράτος από την συνολική αραβική σύνθεση, επέτρεψε στο Ισραήλ να εισβάλει ελεύθερα στον Λίβανο το 1982 και να παραμείνει εκεί για 18 χρόνια. Αλλά το να εστιάζουν σε ξένες συνωμοσίες τύφλωσε τον Χάφεζ και τον Μπασάρ απέναντι στα δικαιολογημένα παράπονα των θυμωμένων πληθυσμών τους και τους ανάγκασε να αντιδράσουν με υπερβολική χρήση βίας στην καταστολή των εσωτερικών αντιπάλων τους.
Ο Χάφεζ και ο Μπασάρ αμφότεροι κατηγόρησαν τους ξένους εχθρούς τους για τον εφοδιασμό των ανταρτών με εξελιγμένο αμερικανικής κατασκευής τηλεπικοινωνιακό εξοπλισμό, καθώς και με όπλα και μετρητά. Το 1982, το καθεστώς κατάσχεσε περίπου 15.000 πολυβόλα. Τον περασμένο μήνα, όταν το καθεστώς επανέκτησε τον έλεγχο της περιοχής Μπάμπα Αμρ της Χομς, επίσης ισχυρίστηκε ότι βρήκε πλούσιο υλικό από όπλα και εξοπλισμό προερχόμενο από το εξωτερικό.
Υπήρχαν διαφορές, ωστόσο, στην πορεία που οδήγησε μέχρι τις φονικές εξεγέρσεις. Στην περίπτωση του Μπασάρ, η επανάσταση ξεκίνησε από αστικές ειρηνικές διαδηλώσεις. Στην περίπτωση του πατέρα του, ξεκίνησε με μια εκστρατεία δολοφονιών σημαντικών ανδρών του περιβάλλοντός του και με άλλες πράξεις άγριας βίας. Μία από τις πιο δραματικές από αυτές ήταν ο φόνος 83 δόκιμων αλαουιτών αξιωματικών στη Σχολή Πυροβολικού Αλέπο, τον Ιούνιο του 1979. Από το ασφαλές καταφύγιό τους βαθιά στα αρχαία λαγούμια του Χαλεπίου και της Χαμά, όπου τα αυτοκίνητα δεν μπορούν να εισέλθουν, οι αντάρτες έβγαιναν επανειλημμένα για να βομβαρδίσουν και να σκοτώσουν.
Μεταξύ 1979 και 1981, οι τρομοκράτες σκότωσαν περισσότερους από 300 ανθρώπους στο Χαλέπι, κυρίως μπααθιστές και αλαουίτες. Σε απάντηση, οι δυνάμεις ασφαλείας σκότωσαν περίπου 2.000 μουσουλμάνους αντιπάλους του καθεστώτος κατά την ίδια περίοδο, και χιλιάδες άλλοι συνελήφθησαν και ρίχτηκαν στη φυλακή, όπου ήταν οι ξυλοδαρμοί και τα βασανιστήρια ήταν συχνά.
Έχοντας αποτύχει να ρίξουν την κυβέρνηση με δολοφονίες, οι ισλαμιστές αντάρτες προσπάθησαν στη συνέχεια την πιο τολμηρή στρατηγική της οργάνωσης μεγάλης κλίμακας εξεγέρσεων στις πόλεις σε όλη τη χώρα. Οι εξεγέρσεις κορυφώθηκαν με την κατάληψη της Χαμά από τους ισλαμιστές στις αρχές Φεβρουαρίου του 1982, όταν εκατοντάδες μαχητές βγήκαν από τις κρυψώνες τους και κατέσφαξαν περίπου 70 κορυφαίους μπααθιστές εν μία νυκτί. Οι θριαμβευτές αντάρτες κήρυξαν την πόλη ελεύθερη.
Με τον Μπασάρ αλ Άσαντ έγινε το αντίθετο: η εξέγερση εναντίον του καθεστώτος του ξεκίνησε πριν από ένα χρόνο, με μεγάλες διαδηλώσεις στις πόλεις. Μόνο όταν το καθεστώς απάντησε με πυρά η αντιπολίτευση πήρε τα όπλα και άρχισε τις επιθέσεις τύπου «χτύπα και φύγε», ενέδρες και δολοφονίες εναντίον στρατιωτικών, αστυνομικών και κυβερνητικών στόχων. Η αναμέτρηση κατέληξε στην κατάληψη της περιοχής Μπάμπα Αμρ της Χομς από τον Ελεύθερο Συριακό Στρατό των εξεγερμένων. Είχαν βοήθεια από τζιχαντιστές που μπήκαν στη Συρία λαθραία από το Ιράκ, το Λίβανο και τη Σαουδική Αραβία.
Με τον Μπασάρ αλ Άσαντ έγινε το αντίθετο: η εξέγερση εναντίον του καθεστώτος του ξεκίνησε πριν από ένα χρόνο, με μεγάλες διαδηλώσεις στις πόλεις. Μόνο όταν το καθεστώς απάντησε με πυρά η αντιπολίτευση πήρε τα όπλα και άρχισε τις επιθέσεις τύπου «χτύπα και φύγε», ενέδρες και δολοφονίες εναντίον στρατιωτικών, αστυνομικών και κυβερνητικών στόχων. Η αναμέτρηση κατέληξε στην κατάληψη της περιοχής Μπάμπα Αμρ της Χομς από τον Ελεύθερο Συριακό Στρατό των εξεγερμένων. Είχαν βοήθεια από τζιχαντιστές που μπήκαν στη Συρία λαθραία από το Ιράκ, το Λίβανο και τη Σαουδική Αραβία.
Το 1982, χρειάστηκαν τρεις ζοφερές εβδομάδες στο καθεστώς για να επανακτήσει τον έλεγχο της Χαμά και να εξοντώσει τους εξεγερμένους. Περίπου 10.000 άνθρωποι σκοτώθηκαν. Το 2012, η μάχη για την Χομς διήρκεσε σχεδόν ένα μήνα. Όπως στην Χαμά πριν από 30 χρόνια, υπήρξαν μεγάλες παράπλευρες απώλειες και μεγάλη οδύνη στον τοπικό πληθυσμό, ο οποίος στερήθηκε τροφίμων, νερού και καυσίμων κατά τη διάρκεια ενός βαρύ χειμώνα. Έχοντας καθοδηγήσει τους αντάρτες στη Χομς, ο Μπασάρ απέστειλε το στρατό του για να βομβαρδίσει την πόλη και να κατανικήσει τα ισχυρά οχυρά των ανταρτών, κυρίως στην Ιντλίμπ, στα βόρεια της χώρας.
Μέχρι στιγμής, στην εξέγερση κατά του Μπασάρ, η Μουσουλμανική Αδελφότητα φαίνεται να ήταν ο κύριος αποδέκτης των όπλων και της χρηματοδότησης από τη Λιβύη, το Κατάρ και αλλού. Αν και δεν φαίνεται να είναι μια συνεκτική ομάδα αλλά μάλλον τέσσερα ή πέντε διαφορετικά ρεύματα με διαφορετικά εξωτερικά στηρίγματα, οι ισλαμιστές αντάρτες λειτουργούν κάτω από την ομπρέλα του αντιπολιτευτικού Εθνικού Συμβουλίου της Συρίας που εδράζεται στην Τουρκία. Σίγουρα φαίνεται να έχουν εμπλακεί μαζί με λιποτάκτες του στρατού και ανεξάρτητους μαχητές στη μάχη για τη Μπάμπα Αμρ. Οι περισσότεροι παρατηρητές συμφωνούν ότι η Μουσουλμανική Αδελφότητα είναι η καλύτερα οργανωμένη και η καλύτερη χρηματοδοτημένη από όλες τις παρατάξεις της αντιπολίτευσης. Ακόμα πιο ακραίοι από τη Μουσουλμανική Αδελφότητα, οι τζιχαντιστές της Αλ Κάιντα, έχοντας μπει λαθραία από γειτονικές χώρες, φαίνεται επίσης να έχουν εισέλθει στη μάχη κατά τους τελευταίους μήνες, καθώς και ότι ήταν οι υπεύθυνοι για μια σειρά βομβιστικών επιθέσεων αυτοκτονίας κατά κυβερνητικών στόχων. Ο Αϊμάν αλ-Ζαουάχρι, ο οποίος ανέλαβε την ηγεσία της Αλ Κάιντα μετά το θάνατο του Οσάμα μπιν Λάντεν έχει κάνει έκκληση για παγκόσμια τζιχάντ κατά του συριακού καθεστώτος.
Η μεγάλη τρομοκρατική εκστρατεία ενάντια στον Χάφεζ αλ Άσαντ από το 1976 ως το 1982 ήταν μια πολιτική παραφροσύνη. Με το να νικήσει, ο Χάφεζ κέρδισε για τον εαυτό του σχεδόν δύο δεκαετίες εξουσίας. Ομοίως, ο εξοπλισμός της αντιπολίτευσης κατά του Μπασάρ αλ Ασαντ δεν φαίνεται να έχει προωθήσει τα αιτήματα της αντιπολίτευσης, αλλά έδωσε στο καθεστώς την δικαιολογία για να την συνθλίψει.
Η νίκη του καθεστώτος στην πόλη Χομς έχει ανοίξει μια νέα φάση στην κρίση, στην οποία οι διαπραγματεύσεις, υπό την προεδρία του Κόφι Ανάν, πρώην γενικού γραμματέα του ΟΗΕ, θα μπορούσαν τώρα να έχουν μια ευκαιρία. Ο Ανάν έχει λάβει εντολή τόσο από τον Αραβικό Σύνδεσμο όσο και τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών να επιτύχει μια κατάπαυση του πυρός και να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις για ένα διάλογο μεταξύ του καθεστώτος και των αντιπάλων του. Ο ίδιος ο Ανάν καταδίκασε τον εξοπλισμό της αντιπολίτευσης και δήλωσε ότι ο άμεσος στόχος του είναι να σταματήσει τους σκοτωμούς.
Αν και η επίθεση από το καθεστώς συνεχίζεται και οι ένοπλοι αντάρτες αρνούνται να καταθέσουν τα όπλα τους, υπάρχει ακόμα μια μικρή πιθανότητα ότι ο Ανάν μπορεί να πετύχει. Σε αμφότερα τα στρατόπεδα υπάρχουν άνθρωποι που συνειδητοποιούν τώρα ότι δεν μπορεί να υπάρξει στρατιωτική λύση στην κρίση - είτε στη Συρία είτε στο Ιράν. Πράγματι, η προσπάθεια του Ανάν στη Συρία αντικατοπτρίζεται από τις προσπάθειες της επικεφαλής της εξωτερικής πολιτικής της ΕΕ, Κάθριν Άστον, να ανοίξει ένα διάλογο με το Ιράν. Θα πρέπει να δοθεί μια ευκαιρία στην επικράτηση της ειρήνης. Αλλά υπάρχουν ακόμα πολλά γεράκια - στις Ηνωμένες Πολιτείες, το Ισραήλ και σε ορισμένες ευρωπαϊκές και αραβικές πρωτεύουσες - που ονειρεύονται την αλλαγή καθεστώτος στην Τεχεράνη και τη Δαμασκό και δεν είναι ικανοποιημένοι με τίποτα λιγότερο.
Αμφότεροι ο Χάφεζ και ο Μπασάρ χρησιμοποίησαν ωμή βία για να συντρίψουν τους αντιπάλους τους. Ο Χάφεζ – τον οποίον φοβούνταν και θαύμαζαν ευρέως -θριάμβευσε επί των εχθρών του και κυβέρνησε για 30 χρόνια, μέχρι το θάνατό του από φυσικά αίτια. Ο Μπασάρ, πιο επιρρεπής σε σφάλματα, πιο αινιγματικός και περίπλοκος από τον πατέρα του, είναι σαφές ότι δεν ταιριάζει στην παραδοσιακή φόρμα ενός Άραβα ηγέτη. Έχει καταφέρει να επιβιώσει από την ήδη 12μηνη εξέγερση, αλλά φαίνεται απίθανο ότι θα ισοφαρίσει το ρεκόρ του πατέρα του.
* Ο PATRICK SEALE είναι ο συγγραφέας πολλών βιβλίων σχετικά με τη Μέση Ανατολή. Το πιο πρόσφατο είναι το The Struggle for Arab Independence.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου