Η εκτόπιση από το καθεστώς της 4ης Αυγούστου και ο θάνατος του Ανδρέα Μιχαλακόπουλου (27 Μαρτίου 1938)

Η εκτόπιση από το καθεστώς της 4ης Αυγούστου και ο θάνατος του Ανδρέα Μιχαλακόπουλου (27 Μαρτίου 1938)

Αναρτήθηκε από τον/την olympiada στο Φεβρουαρίου 7, 2012

Ο Ιωάννης Μεταξάς το πρωί της 4ης Αυγούστου σάρωσε εύκολα τον κοινοβουλευτισμό, ο οποίος επί μια διετία δεν είχε καταφέρει να αποδώσει μια σταθερή κυβέρνηση για να αντιμετωπιστούν πολύ σημαντικά οικονομικά προβλήματα και εκκρεμότητες με το Εξωτερικό. Η κορύφωση της αντίθεσης των παλαιών πολιτικών εκφράστηκε με ένα υπόμνημα που έστειλαν μυστικά στον Βασιλιά και στο οποίο του ανέφεραν πως είχαν έρθει σε συνεννόηση μεταξύ τους και ήταν έτοιμοι να σχηματίσουν Οικουμενική κυβέρνηση στηριζόμενοι από την συντριπτική πλειοψηφία του κοινοβουλίου. Το υπόμνημα τελείωνε με την παραίνεση προς τον Βασιλιά να διώξει τον Μεταξά και να επαναφέρει την κοινοβουλευτική νομιμότητα.Ο Βασιλιάς όμως είχε κουραστεί από τις παλινωδίες των παλαιοκομματικών και την αδυναμία τους να συνεννοηθούν σε στοιχειώδη θέματα, ενώ ήδη η κυβέρνηση Μεταξά είχε καταφέρει να σταθεροποιήσει σε ικανοποιητικό βαθμό την Χώρα και να ρυθμίσει σημαντικές εκρεμμότητες από το παρελθόν. Έτσι παρέδωσε το μνημόνιο στον Μεταξά αφήνοντας το πεδίο ελεύθερο για να ρυθμίσει αυτός το ζήτημα όπως έκρινε καλύτερα.
Ο Ιωάννης Μεταξάς απάντησε μια αυστηρή πολιτική εκτοπισμών εις βάρος όλων των σημαντικών πολιτικών προσώπων των αστικών κομμάτων (Καφαντάρης στην Ζάκυνθο, ο Γεώργιος Παπανδρέου στην Άνδρο, ο Αλέξανδρος Μυλωνάς στην Ικαρία, ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος στην Κύθνο κτλ),
ενώ μάλλον λόγω ηλικίας δεν εθίγη ο Θεμιστοκλής Σοφούλης.  Σε αντίθεση με αυτόν τον γενικό κανόνα, ο Μεταξάς έδειξε πολύ μεγάλη ανοχή απέναντι στον παλαιό Βενιζελικό πολιτικό, επί σειρά ετών υπουργό και πρωθυπουργό Ανδρέα Μιχαλακόπουλο. Και αυτό γιατί τους συνέδεε παλαιά και ισχυρή φιλία, ενώ ο Μιχαλακόπουλος είχε αρχικά δείξει κατανόηση για την πολιτική που είχε ακολουθήσει ο Βασιλιάς μετά την Παλινόρθωση, ενώ ήταν από τους λίγους πολιτικούς του κοινοβουλευτισμού που είχε παραστεί και στην μεταφορά των οστών του Βασιλιά Κωνσταντίνου από την Ιταλία στο Τατόι.

Το καθεστώς και η παντοδύναμη μυστική αστυνομία του Κωνσταντίνου Μανιαδάκη παρακολουθούσε διακριτικά αλλά συστηματικά τον Μιχαλακόπουλο, ενώ και τον Σεπτέμβριο του 1937 του παρείχε κατ΄εξαίρεση ειδική άδεια για να μεταβεί στην Γαλλία για λόγους υγείας. Ο Μιχαλακόπουλος όμως στην Γαλλία ήρθε σε επαφή με τον Άγγλο πρέσβη και του ζήτησε να επέμβει η Αγγλία και να εκδιώξει τον Μεταξά καθώς ήταν Γερμανόφιλος, αλλά συνωμότησε και με άλλους παράγοντες όπως η Έλενα Βενιζέλου που διέμενε στο Παρίσι. Η δεύτερη αντικαθεστωτική κίνηση του, ήταν να αποστείλει τον Ιανουάριο του 1937 ένα υπόμνημα στον Θεόδωρο Αγγελόπουλο, Διευθυντή του πολιτικού γραφείου του Βασιλιά, στο

Βασιλιάς Γεώργιος Β΄

οποίο ως παλαιός υπουργός Εξωτερικών και βαθύς γνώστης των Διεθνών σχέσεων, αμφισβητούσε ευθέως την χρησιμότητα του Βαλκανικού συμφώνου με την Βουλγαρία και την Γιουγκοσλαβία, βασικό στοιχείο της Βαλκανικής πολιτικής της 4ης Αυγούστου. Τέλος τον Νοέμβριο του ίδιου έτους με νέο υπόμνημα του προς τον Βασιλιά, ο Μιχαλακόπουλος ανέφερε πως κατά το ταξίδι του στην Γαλλία συναντήθηκε με σημαντικούς ξένους παράγοντες που του δήλωσαν ότι δεν εμπιστεύονταν την Ελλάδα γιατί ο πρωθυπουργός της είναι αποδεδειγμένα Γερμανόφιλος. Στο ίδιο υπόμνημα ο Μιχαλακόπουλος έκανε λόγο για “ογκούμενη λαϊκή δυσφορία” στην Ελληνική κοινή γνώμη κατά της δικτατορίας.

Ο Βασιλιάς όμως ενημέρωσε τον Μεταξά για τις ενέργειες Μιχαλακόπουλου παραδίδοντας αυτούσιο το σχετικό υπόμνημα. Οι πληροφορίες αυτές που προήλθαν τόσο από τον Βασιλιά όσο και από τον Βρετανό πρέσβη (ένδειξη της Βρετανικής εύνοιας στον Μεταξά), εξόργισαν τον Μεταξά που διέταξε την άμεση σύλληψη και τον εκτοπισμό του Μιχαλακόπουλου. Ένα από τα λάθη του Πατρινού πολιτικού ήταν ότι πίστεψε ότι ο Βασιλιάς δεν θα ενημέρωνε τον Μεταξά για τα υπομνήματα του. Αν όμως ο Βασιλιάς ακολουθούσε την τακτική αυτή, ουσιαστικά θα συνωμοτούσε εις βάρος του πρωθυπουργού του.

Στις 10 Φεβρουαρίου 1938 ο Μιχαλακόπουλος συνελήφθη από άνδρες της Ασφάλειας στο σπίτι του στο Ψυχικό όπου βρισκόταν κλινήρης και εκτοπίστηκε στην Πάρο κάτω από δυσμενείς καιρικές συνθήκες. Αντιμετώπιζε όμως σοβαρά προβλήματα υγείας και λίγες μέρες αργότερα μετά την εκτόπιση του στην Πάρο, έπαθε περιπνευμονία που εκδηλώθηκε με υψηλό πυρετό και ανωμαλία στην καρδιακή λειτουργία. Στις 27 Φεβρουαρίου μεταφέρθηκε εσπευσμένα στον “Ευαγγελισμό”, αλλά η κατάσταση του παρέμενε κρίσιμη. Η έλευση του καθηγητή Eppinger από την Βιέννη δεν ματαίωσε τον θάνατο του Μιχαλακόπουλου στις 27 Μαρτίου. Ο τρόπος με τον οποίο επήλθε ο

Κωνσταντίνος Μανιαδάκης

θάνατος του Μιχαλακόπουλου αποτέλεσε ένα μεγάλο πλήγμα για την 4η Αυγούστου και τον Ιωάννη Μεταξά προσωπικά. Η κηδεία του έγινε στην Αθήνα με μεγάλη βιασύνη από τις Αρχές ώστε να αποφευχθούν τυχόν ταραχές και αντικαθεστωτικές εκδηλώσεις. Στην κηδεία προσήλθε και ο Θεμιστοκλής Σοφούλης αποφασισμένος να εκφωνήσει έναν επικήδειο για τον εκλιπόντα. Ξαφνικά όμως τον πλησίασε ένας άνδρας της Ασφάλειας και του τόνισε πως στον λόγο του όφειλε να περιοριστεί μόνο σε βιογραφικά στοιχεία. Τελικώς ο Σοφούλης προτίμησε να σιωπήσει…

Εκ των υστέρων ο Μανιαδάκης προσπάθησε να δικαιολογηθεί, αναφέροντας πως ο Μιχαλακόπουλος την μέρα της σύλληψης του είχε απλώς μια κοινή γρίπη. Αυτό όμως είναι η μισή αλήθεια καθώς ο Μιχαλακόπουλος είχε βεβαιωμένο σοβαρό πρόβλημα υγείας ( για αυτό άλλωστε είχε ταξιδέψει στο εξωτερικό) ενώ ήταν και σε μεγάλη ηλικία. Το επεισόδιο αυτό στιγμάτισε το καθεστώς της 4ης Αυγούστου καθώς ο Μιχαλακόπουλος ήταν μια κοινής αποδοχής πολιτική προσωπικότητα με καταγεγραμμένο πολιτικό έργο. Είναι χαρακτηριστικό πως μετά το συμβάν του θανάτου του Μιχαλακόπουλου, όλοι οι υπόλοιποι πολιτικοί που έπεφταν στην δυσμένεια του Μεταξά (Τσουδερός κτλ) δεν εκτοπίζονταν αλλά ετίθοντο σε κατ οίκον περιορισμό. Πάντως η σχετική εγγραφή στο προσωπικό του ημερολόγιο δείχνει πως ο Μεταξάς δεν είχε τύψεις γιατί θεωρούσε πως δεν είχε καμία προσωπική ευθύνη για τον θάνατο του Μιχαλακόπουλου. 

Ι. Β. Δ.

Πηγές