ΒΑΛΚΑΝΙΚΗ ΚΟΙΝΟΠΟΛΙΤΕΙΑ. Μια νέα εθνική στρατηγική για τον Ελληνισμό
Μαρτίου 20, 2011 — Χρήστος | Επεξεργασία
Βασίλης Ξυδιάς
Πριν από δύο περίπου δεκαετίες εκδόθηκε ένα μικρό βιβλίο μου με τίτλο «Η Βαλκανική Κοινοπολιτεία – Λίγα λόγια για μια Μεγάλη Ιδέα» (εκδ. Δόμος, 1994).
Το βιβλίο αυτό, που αναδημοσιεύεται τώρα ολόκληρο στο Αντίφωνο (βλ. εδώ), διερευνά το ενδεχόμενο μιας εθνικής στρατηγικής που ξεπερνά το δίλημμα ανάμεσα στον εθνοκλαστικό “κοσμοπολιτισμό” και τον “ανάδελφο” εθνοκρατισμό – δίλημμα εγκλωβιστικό τόσο για την ιστορική προοπτική όσο και για την εθνική ιδιοσυγκρασία του Νέου Ελληνισμού.
Από τις αρχές ήδη του ’90, κι ενώ αναδύονταν οι γεωπολιτικοί ορίζοντες της επερχόμενης τότε παγκοσμιοποίησης, ήταν σαφές – σ’ εμένα τουλάχιστον – πως η αμυντική εθνική στρατηγική της απλής προάσπισης τόσο των εθνικών μας δικαίων όσο και του υφιστάμενου status quo, δεν θα οδηγούσε παρά σε έναν πόλεμο οπισθοφυλακών, χαμένον εξ αρχής σε όλα τα μέτωπα. Κι αυτό δεν ήταν παρά μία μόνο απ’ τις πολλές ενδείξεις ότι ο ιστορικός κύκλος που άνοιξε με τη σύσταση του νεοελληνικού κράτους είχε μπει για τα καλά στην τελική του φάση. Από την άλλη μεριά, η κατάρρευση τότε των καθεστώτων του ανατολικού μπλοκ, με όλα όσα την ακολούθησαν, έφερνε στο προσκήνιο το γενικότερο ερώτημα για το μέλλον των Βαλκανίων, θυμίζοντάς μας: (α) πως, παρά τις διαρκείς ενδοβαλκανικές συγκρούσεις, ο χώρος αυτός, περιλαμβανομένου του Αιγαίου και της Μικράς Ασίας, είναι γεωπολιτικά ενιαίος, και (β) πως υπήρξε ιστορικά το φυσικό έδαφος άνθισης και ηγεμονίας του Ελληνισμού. Από το συναπάντημα των δύο αυτών ιστορικών “αποριών” για το μέλλον του Ελληνισμού και των Βαλκανίων γεννήθηκε, ή, σωστότερα, αναγεννήθηκε η ιδέα της Βαλκανικής Κοινοπολιτείας.
Στο βιβλίο εκθέτω την άποψή μου για τη Βαλκανική Κοινοπολιτεία, εξηγώντας πως δεν πρόκειται για μια διαφορετική απλώς εξωτερική πολιτική για το Ελληνικό κράτος, αλλά για μια ριζικά εναλλακτική εθνική στρατηγική για τον Ελληνισμό. Μια στρατηγική υπέρβασης του νεοελληνικού και των άλλων βαλκανικών εθνοκεντρισμών χάριν ενός συνθετικού οράματος για τα Βαλκάνια και την Ανατολική Μεσόγειο (της Τουρκίας μη εξαιρουμένης κατ’ αρχήν). Χωρίς να προϋποθέτει κατ’ ανάγκη άμεσες και ριζικές ανατροπές στο θεσμικό ή στο ιδεολογικό πεδίο των βαλκανικών εθνικών κρατών, η ιδέα της Βαλκανικής Κοινοπολιτείας συνιστά μια στρατηγική μακροχρόνιας “μετάβασης”, πιο ισχυρή από την απλή Βαλκανική Συνεργασία, αλλά και πιο ευέλικτη από τη συγγενική, αλλά διαφορετική ιδέα της Βαλκανικής Ομοσπονδίας. Μακρυά από τις σκέψεις περί “ορθοδόξου τόξου” η Βαλκανική Κοινοπολιτεία έχει προφανείς αναφορές στην κληρονομιά του Ρήγα και άλλων Ελλήνων στοχαστών, όντας όμως ταυτόχρονα συμβατή με τους διαμορφούμενους νέους γεωπολιτικούς και πνευματικούς ορίζοντες, παγκόσμιους και περιφερειακούς. Όλα αυτά αναλύονται στο βιβλίο, τόσο σε επίπεδο θεωρητικών κριτηρίων, όσο και σε επίπεδο πολιτικών προτάσεων.
Παρά το αρχικό τότε ενδιαφέρον και παρά την εμφανή σύμπτωση της στρατηγικής αυτής με την προϊούσα διαβλκανική όσμωση στο κοινωνικό και οικονομικό επίπεδο (ιδιαίτερα την ενστικτώδη επενδυτική εξάπλωση στα Βαλκάνια των Ελλήνων επιχειρηματιών) η ιδέα αυτή γρήγορα περιθωριοποιήθηκε και αγνοήθηκε. Αυτό ήταν από μια άποψη φυσικό· αφού και μόνο η συζήτηση της ιδέας αυτής προϋπέθετε – και προϋποθέτει – ένα πνευματικό κατόρθωμα: την κριτική επανεξέταση της νεοελληνικής ταυτότητας, όπως και των άλλων εθνικών ταυτοτήτων στα Βαλκάνια, υπό το πρίσμα μιας βαθειάς ιστορικής και πνευματικής ενδοσκόπισής μας ως λαών.
Παρ’ όλα αυτά, και παρά τις εν τω μεταξύ δυσμενείς εξελίξεις – δυσμενείς και για αυτή καθεαυτή την προοπτική που εισηγούμαι, αλλά και για την ίδια τη χώρα μας – η Βαλκανική Κοινοπολιτεία εξακολουθεί, πιστεύω, να αποτελεί μοναδική διέξοδο ειρηνικής και δημιουργικής ανασύστασης και του Ελληνισμού και των άλλων βαλκανικών λαών, εν όψει τόσο των δικών τους ενδογενών αδιεξόδων, όσο και των έξωθεν κατακλυσμιαίων αλλαγών (την ανατροπή των παγκόσμιων οικονομικών και γεωπολιτικών ισορροπιών, την αναπότρεπτη και διαρκώς εντεινόμενη εισβολή μεταναστών από τον τρίτο κόσμο, τις αλλαγές στον αραβικό κόσμο, την παγκόσμια επέκταση του Ισλάμ κ.α.). Μεταξύ άλλων η κατεύθυνση αυτή αποτελεί τη μόνη δυνατότητα να αντιμετωπίσει ο Ελληνισμός του 21ου αιώνα τη στρατηγική του λεγόμενου νεο-οθωμανισμού αποδεχόμενος την ιστορική αυτή πρόκληση (εν μέρει ως συνομιλητής και εν μέρει ως ανταγωνιστής της) με τρόπο δημιουργικό και επωφελή και για τον ίδιο τον Ελληνισμό και για την ευρύτερη περιοχή.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου