Κυριάκος της Αγκώνας: « Για ν΄αναστήσω τους νεκρούς…»
Το Ωρολόγιο του Κυρρήστου ανεγέρθηκε από τον Έλληνα αστρονόμο Ανδρόνικο από τη Κύρρο της Μακεδονίας (ή Μακεδονικής Συρίας) επί εποχής Σύλλα (στο πρώτο μισό του 1ου αιώνα π.Χ.)
της Ελίνας Γαληνού
Οι μαζικές εξορμήσεις περιηγητών της Δύσης προς την Ελλάδα, σημειώνονται από τον 16ο έως τον 18ο αιώνα. Όμως πολύ νωρίτερα, ένας Ιταλός πρωτοπορεί. Ο λόγος για τον Κυριάκο Πιτσίκολλι, τον δαιμόνιο Ιταλό περιηγητή που αυτοονομάστηκε Αγκωνιεύς, προσδίδοντας στο όνομά του αρχαιοπρεπή χαρακτήρα. Η Ιστορία τον χαρακτήρισε «Παυσανία της νεώτερης Ελλάδας» και πρωτοπόρο στην αρχαιολογία.
Ο Κυριακός της Αγκώνας, επισκέπτεται την Αθήνα το 1436 και το 1444, σε μια εποχή που η οθωμανική απειλή καθίσταται όλο και δεινότερη για τον ελλαδικό χώρο. Εκείνη την εποχή, με την ευκαιρία της Συνόδου της Φερράρα-Φλωρεντίας για την Ενωση των Δύο Εκκλησιών θα συναντηθούν λαμπρά πνεύματα βυζαντινών και λατίνων λογίων. Ανάμεσά τους θα παρευρεθεί και ο Κυριακός Πιτσίκολλι, αρχαιολάτρης, ο οποίος θα συνομιλήσει με τον Αυτοκράτορα Ιωάννη Παλαιολόγο και πρόσωπα της ακολουθίας του που ήδη είχε γνωρίσει πριν αρκετά χρόνια σε ταξίδι του στην Κωνσταντινούπολη.
Ο Κυριακός ήταν αυτοδίδακτος. Εμαθε τα ελληνικά κατά την παραμονή του στην Κωνσταντινούπολη και την Κύπρο, ενώ από την μελέτη του Δάντη και του Βιργιλίου, οδηγήθηκε στην μελέτη του Ομήρου. Το ενδιαφέρον του για τις αρχαιότητες, τον ωθεί σε ακούραστες περιηγήσεις ανά τον ελλαδικό χώρο και την επιθυμία να προβεί στην πρώτη-για τους νεώτερους χρόνους-συστηματική εικαστική καταγραφή τους. Παντού στις μετακινήσεις του ανά την ηπειρωτική και νησιώτικη Ελλάδα, αναζητούσε χειρόγραφα και αρχαία κειμήλια, κυρίως όμως επιγραφές. Επισκέπτεται τον Μυστρά, συνδέεται με τον Πλήθωνα και τον Κωνσταντίνο Παλαιολόγο, αλλά θλίβεται ιδιαίτερα για την εγκατάλειψη της αρχαίας Σπάρτης. Το μάτι του ήταν πολύ απαιτητικό και δυνατό στη σύλληψη έργων αρχαίας αρχιτεκτονικής και γλυπτικής, αλλά και το χέρι του, ιδιαίτερα επιτήδειο στην ιχνογραφική αναπαράστασή τους. Το όνομα του Κυριάκου της Αγκώνας, είναι συνδεδεμένο με μια πολύτιμη συλλογή επιγραφών που αποτελείται από τρείς μεγάλους τόμους. Η συλλογή αυτή δεν έχει διατηρηθεί ολόκληρη, ωστόσο οι προσωπικές σημειώσεις του ερασιτέχνη αρχαιολόγου, φανερώνουν το πάθος και τον πόθο του να περισωθούν πολύτιμα στοιχεία για την ανασυγκρότηση της ιστορικής μνήμης.
Σε κάποιες περιηγήσεις του, επικεντρώθηκε στα αρχαία αθηναικά μνημεία, τα οποία αποτύπωσε γραπτά και εικαστικά με ξεχωριστή ευαισθησία στη λεπτομέρεια. Η καταγραφή αυτή, συνιστά ένα υλικό τεκμηριωμένης αποτύπωσης μοναδικό σε ποσότητα και ποιότητα και συγκεντρώθηκε σε μια εποχή όπου δεν υπήρχε άλλη ανάλογη μαρτυρία. Το υλικό αυτό όμως που ενσωματώθηκε στα χειρόγραφα ημερολόγια των ταξιδιών του, έχει χαθεί. Ωστόσο λόγω της σημασίας και μοναδικότητάς του, αντιγράφτηκε πολλαπλώς, όσο ο Κυριακός ζούσε αλλά και αργότερα, μέχρι και τον 17ο αιώνα. Ετσι, χάρις στην συλλεκτική μανία αυτού του αρχαιοδίφη, η Δύση των νεωτερικών χρόνων, θα γνωρίσει εκ του φυσικού απεικονίσεις από τα σημαντικότερα αθηναικά μνημεία, όπως τον Παρθενώνα, το Ρολόι του Ανδρονίκου Κυρρήστου, το μνημείο του Λυσικράτους, το ταφικό μνημείο του Φιλοπάππου, το Αδριάνειο Υδραγωγείο.
Ετσι, η εικόνα των αρχαιοτήτων της Αθήνας, εισέρχεται στην αναγεννησιακή Δύση, πυροδοτώντας το ενδιαφέρον και την αγάπη για τον αρχαίο ελληνικό κόσμο. Μέσω της εικόνας αυτής, ορισμένα από τα μοτίβα των αθηναικών μνημείων, θα ενσωματωθούν ακόμα και παραποιημένα κάποιες φορές, στην καλλιτεχνική παραγωγή της Αναγέννησης, από τα επιδέξια χέρια ουμανιστών καλλιτεχνών. Κάποιοι αποκαλούσαν τον Κυριακό της Αγκώνας «Σλήμαν του καιρού του» και όσοι απορούσαν για τα κίνητρα του τόσο ζηλώδους έργου του σχετικά με τα αρχαία μνημεία, εκείνος απαντούσε «Το έκανα για να αναστήσω τους νεκρούς…» Μ΄αυτή τη φράση έκλεισε την πρόσφατη διάλεξή του για τον Κυριακό, ο Δρ. Θοδωρής Κουτσογιάννης, στο Μουσείο της Πόλεως των Αθηνών.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου