Ο ξεριζωμός του Ελληνισμού της Ιωνίας – 88 χρόνια από την ανταλλαγή πληθυσμών.
Φεβρουαρίου 18, 2011 — Λουκάς
Η Συνθήκη για την Ανταλλαγή Πληθυσμών, που επέβαλε την υποχρεωτική ανταλλαγή πληθυσμών ανάμεσα στην Ελλάδα και την Τουρκία, υπογράφτηκε στη Λωζάννη στις 30 Ιανουαρίου 1923, δηλαδή δύο μήνες μετά την έναρξη (20.11.1922) της Συνδιάσκεψης Ειρήνης, που κατέληξε στην υπογραφή της Συνθήκης της Λωζάννης σης 24 Ιουλίου 1923, τερματίζοντας την εμπόλεμη κατάσταση που είχε συνταράξει την Ανατολή από το 1914 έως το 1922.
Οι διαβουλεύσεις μεταξύ των αντιπροσώπων Βρετανίας, Γαλλίας. Ιταλίας, Ιαπωνίας, Ρουμανίας, Γιουγκοσλαβίας, Ελλάδας και Τουρκίας στην ελβετική πόλη, με σκοπό τη διευθέτηση των εκκρεμών ζητημάτων του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου και της Μικρασιατικής Καταστροφής, κράτησαν οκτώ μήνες. Στο πλαίσιο της Συνδιάσκεψης υπογράφτηκαν και δεκαπέντε συμφωνίες, οι οποίες αποτέλεσαν μέρος της Συνθήκης της Λωζάννης και απέκτησαν ισχύ διεθνούς σύμβασης.
Μία από τις δεκαπέντε συμφωνίες ήταν η Συνθήκη Ανταλλαγής των Ελληνικών και Τουρκικών Πληθυσμών, που βασίστηκε σε εισηγητική έκθεση του Νορβηγού Φρίντχοφ Νάνσεν, αντιπροσώπου της Κοινωνίας των Εθνών, υπογράφηκε από τους εκπροσώπους των δύο ενδιαφερομένων κρατών -τον Ελευθέριο Βενιζέλο και τον Ισμέτ Ινονού- και τέθηκε σε ισχύ στα τέλη Αυγούστου του 1923, οπότε επικυρώθηκε από τις δύο χώρες.
Η ελληνοτουρκική Συνθήκη Ανταλλαγής αποτελεί μια πρωτοφανή ρύθμιση στην παγκόσμια ιστορία, καθώς βάσει αυτής εκπατρίστηκαν αναγκαστικά, χωρίς δυνατότητα επιστροφής και με μοναδικό κριτήριο της θρησκεία, περίπου δύο εκατομμύρια άνθρωποι – 1,2 εκατομμύρια ορθόδοξοι χριστιανοί και 600.000 μουσουλμάνοι. Αν και η ανταλλαγή πληθυσμών δεν ήταν άγνωστο φαινόμενο (οι βαλκανικές χώρες είχαν υπογράψει συμφωνίες αμοιβαίας μετανάστευσης μειονοτήτων – π.χ. Συνθήκη του Νεΐγί [1919] μεταξύ Ελλάδας και Βουλγαρίας – που αφορούσαν μετακινηθείς μερικών χιλιάδων ανθρώπων από συνοριακές περιοχές), ποτέ όμως πριν και μετά την ελληνοτουρκική Συνθήκη Ανταλλαγής δεν έγινε μια τόσο μαζική και μη προαιρετική μετανάστευση πληθυσμών. Από τη ρύθμιση εξαιρέθηκαν οι Ρωμιοί της Κωνσταντινούπολης, της Ίμβρου και της Τενέδου που είχαν εγκατασταθεί εκεί πριν από την Ανακωχή του Μούδρου (30.10.1918) και οι Τούρκοι μουσουλμάνοι της Δυτικής Θράκης.
Ο εκπατρισμός, βέβαια, του ελληνικού στοιχείου είχε συντελεστεί νωρίτερα: ήδη πολύ πριν από την έκβαση του Μικρασιατικού Πολέμου το Σεπτέμβρη του ’22, περίπου ένα εκατομμύριο Έλληνες από τα μικρασιατικά παράλια, την Ανατολική Θράκη και τον Πόντο είχαν καταφύγει στην Ελλάδα. Οπότε για την ελληνική πλευρά η Συμφωνία Ανταλλαγής δεν ήταν παρά η επισημοποίηση της πραγματικότητας. Ο Βενιζέλος, που είχε κληθεί από την κυβέρνηση (Στ. Γονατά) να συμμετάσχει στη Συνδιάσκεψη της Λωζάννης, έβλεπε την ανταλλαγή πληθυσμών (στο Συνέδριο Ειρήνης στο Παρίσι [1919] είχε προτείνει μια ανταλλαγή, σε εθελοντική όμως βάση) ως λύση ρεαλιστική για την Ελλάδα, καθώς, εφόσον στην Ανατολία είχε απομείνει ένας ελληνικός πληθυσμός γύρω στα 200.000 άτομα, η ανταλλαγή αφορούσε τη μετακίνηση 400.000 ατόμων τουρκικού πληθυσμού προς την Τουρκία, πράγμα που θα έδινε χώρο και ακίνητα για την αποκατάσταση των προσφύγων στην Ελλάδα.
Η Συνθήκη της Λωζάννης έβαλε τέλος στις εδαφικές βλέψεις της Ελλάδας και της Τουρκίας, δεν εξασφάλισε όμως κλίμα αμοιβαίας εμπιστοσύνης. 0 Βενιζέλος, που επανήλθε το 1928 στην εξουσία, ανέλαβε πρωτοβουλία συμφιλίωσης. Το περίπλοκο θέμα των αποζημιώσεων των ανταλλαξίμων «λύθηκε» με την υπογραφή ελληνοτουρκικής συμφωνίας (10.6.1930) για την εκκαθάριση των ζητημάτων που είχαν προκύψει από τη Συνθήκη Ανταλλαγής. Τον Οκτώβριο του ίδιου έτους (30.10.1930) υπογράφηκε ανάμεσα στην Ελλάδα και την Τουρκία Σύμφωνο Φιλίας, μη επιθέσεως και διαιτησίας.
ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ: 1914 – 1923
1914 Αύγουστος: Η Γερμανία κηρύσσει πόλεμο στη Ρωσία. Έναρξη του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου.
1914 Νοέμβρης: Η Οθωμανική Αυτοκρατορία εισέρχεται στον πόλεμο στο πλευρό της Γερμανίας.
1914 Δεκέμβρης: Οι Οθωμανοί επιτίθενται στο ρωσικό στρατό στον Καύκασο.
1915 Ιανουάριος: Ο Οθωμανικός στρατός ηττάται στον Καύκασο. Οι Βρετανοί αποφασίζουν να επιτεθούν στα Δαρδανέλια.
1915 Δεκέμβρης: Οι συμμαχικές δυνάμεις (Βρετανία, Γαλλία, Ρωσία) ηττώνται στη Μάχη των Δαρδανελίων.
1917 Μάρτιος: Οι βρετανικές δυνάμεις καταλαμβάνουν τη Βαγδάτη.
1917 Ιούνης: Ο Ελληνικός στρατός λαμβάνει μέρος στις επιχειρήσεις του μακεδονικού μετώπου εναντίον των Κεντρικών Δυνάμεων (Γερμανία).
1917 Οκτώβρης: Οι βρετανικές δυνάμεις καταλαμβάνουν την Ιερουσαλήμ.
1918 Σεπτέμβρης: Οι Βρετανοί καταλαμβάνουν τη Δαμασκό.
1918 Οκτώβρης: Υπογράφεται ανακωχή από τους Οθωμανούς και τους Βρετανούς στον Κόλπο του Μούδρου στη Λήμνο.
1918 (30/10), τερματίζεται ο πόλεμος στα οθωμανικά εδάφη.
1918 Νοέμβρης: Οι ηγέτες των Νεότουρκων που διοικούσαν τη χώρα στη διάρκεια του πολέμου φυγαδεύονται με γερμανικό υποβρύχιο. Ο συμμαχικός στόλος αγκυροβολεί μπροστά στην Κωνσταντινούπολη.
1919 Ιανουάριος: Αρχίζει η ειρηνευτική διάσκεψη στο Παρίσι. Ο Βενιζέλος συμμετέχει με την παράταξη των νικητών.
1919 Φεβρουάριος: Ο Έλληνας πρωθυπουργός Βενιζέλος παρουσιάζει στην ειρηνευτική διάσκεψη τις διεκδικήσεις της Ελλάδας. Ζητεί την Ανατολική Θράκη μέχρι τις πύλες της Κωνσταντινούπολης και τα ασιατικά παράλια του Αιγαίου με τη Σμύρνη ως κέντρο.
1919 Απρίλης: Εκδίδεται αυτοκρατορικό διάταγμα για την αποστολή του Μουσταφά Κεμάλ ως γενικού επιθεωρητή στην Ανατολία.
1919 Μάης (6/5): Οι Λόιντ Τζορτζ, Ουίλσον και Κλεμανσό αποφασίζουν να επιτρέψουν ελληνική απόβαση στη Σμύρνη για να προλάβουν αντίστοιχη ιταλική.
1919 – 15/5: Ελληνική απόβαση στη Σμύρνη.
1919 – 19/5 : Ο Μουσταφά Κεμάλ αποβιβάζεται στη Σαμψούντα. Η ημερομηνία αυτή θεωρείται ημέρα έναρξης της αντίστασης.
1919 – Δεκέμβριος: Ο Μουσταφά Κεμάλ φτάνει στην Άγκυρα και οργανώνει το εθνικό κίνημα.
1920 Μάρτιος: Οι σύμμαχοι καταλαμβάνουν την Κωνσταντινούπολη.
1920 Απρίλης: Στην Άγκυρα σχηματίζεται κυβέρνηση.
1920 Ιούνιος: Έναρξη ελληνικών επιχειρήσεων στην Ανατολία.
1920 Ιούλης (8/7): Ο ελληνικός στρατός καταλαμβάνει την Προύσα και
1920 (15/7): την Αδριανούπολη και όλη την Ανατολική Θράκη.
1920 Αύγουστος: Οι Οθωμανοί εκπρόσωποι υπογράφουν τη Συνθήκη των Σεβρών, η οποία σημαίνει το τέλος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Η Αρμενία γίνεται ανεξάρτητο κράτος, το Κουρδιστάν αυτόνομο, στην Ελλάδα ανατίθεται η προστασία της Σμύρνης και της γύρω από αυτήν περιοχής.
(Η Συνθήκη αυτή δεν αναγνωρίστηκε ποτέ από την Τουρκία και έπαψε και τυπικά να ισχύει μετά την προέλαση των τουρκικών δυνάμεων και την κατάληψη της Σμύρνης τον Αύγουστο του ’22.)
1920 Νοέμβρης: Ο Βενιζέλος χάνει τις εκλογές και η επιστροφή των βασιλοφρόνων στην εξουσία αλλά και του ίδιου του Κωνσταντίνου στο θρόνο συνδυάζονται με την ανασύνταξη των Τούρκων, την εχθρότητα των Ιταλών, την καιροσκοπική διάθεση των Γάλλων, την αναποφασιστικότητα των Άγγλων και, τέλος, τη σοβιετική βοήθεια προς τον Κεμάλ.
1921 Ιανουάριος: Σταματά η ελληνική προέλαση προς τα ανατολικά. Η κυβέρνηση της Άγκυρας καλείται στη Διάσκεψη του Λονδίνου.
1921 Φεβρουάριος (21/2): Έναρξη της Διάσκεψης του Λονδίνου. Την ίδια μέρα αντιπροσωπεία της κυβέρνησης της Άγκυρας ξεκινά στη Μόσχα συνομιλίες, με σκοπό τη σύναψη συνθήκης.
1921 Μάρτης: Η Διάσκεψη του Λονδίνου αποβαίνει άκαρπη. Υπογράφεται στη Μόσχα τουρκοσοβιετικό σύμφωνο φιλίας. Η ελληνική προέλαση αναχαιτίζεται.
1921 Ιούλιος: Νέα ελληνική επίθεση. Ο τουρκικός στρατός αποσύρεται στην Άγκυρα.
1921 Αύγουστος: Έναρξη της μάχης του Σαγγαρίου, 70 χλμ. δυτικά της Άγκυρας.
1921 Σεπτέμβρης: Ο ελληνικός στρατός εγκαταλείπει τις θέσεις του και αποσύρεται.
1921 Οκτώβρης: Συνθήκη ειρήνης ανάμεσα στη Γαλλία και την κυβέρνηση της Άγκυρας.
1922 Αύγουστος (22/8): Αρχίζει η μεγάλη τουρκική επίθεση κατά του ελληνικού στρατού στην Ανατολία.
1922 Σεπτέμβρης (9/9): Ο τουρκικός στρατός μπαίνει στη Σμύρνη. 15/9: Τέλος της ελληνικής κατοχής στην Ανατολία.
1922 Οκτώβρης: Υπογραφή ανακωχής. 0 ελληνικός στρατός δέχεται να εκκενώσει την ανατολική Θράκη.
1922 Νοέμβρης: Κατάργηση του σουλτανάτου. Ο σουλτάνος διαφεύγει με βρετανικό καταδρομικό.
1922 – 20/11: Αρχίζει η Συνδιάσκεψη της Λωζαννης.
1923 Ιούλης: Υπογράφεται η Συνθήκη της Λωζάννης, που σημαίνει και τη γέννηση του τουρκικού έθνους.
1923 – Οκτώβρης: Οι συμμαχικές δυνάμεις εκκενώνουν την Κωνσταντινούπολη. Η Άγκυρα ανακηρύσσεται πρωτεύουσα του νέου κράτους. Διακήρυξη της Δημοκρατίας.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου